De vrouw: van ABC tot XYZ

Spreuken maken de man (32)

Als je verwachtte hier een handleiding voor al het vrouwelijk schoon op deze aardbol te vinden, dan moet ik je teleurstellen. Gelukkig maar dat zoiets niet bestaat toch? Ieder vrouwelijk schepsel is uniek met eigen gaven en talenten. En ja, daar horen soms ook hebbelijkheden bij. Maar laten we eerlijk zijn. Die hebben we, man of vrouw, allemaal toch? Geen handleiding voor de vrouw dus. Hoe moeten we dan die titel boven dit artikel verklaren? Wel, in de Bijbel staat een loflied. Een loflied op de vrouw. Dat loflied vinden we in Spreuken 31:10-31. En er is iets bijzonders aan dit loflied. Het is een loflied dat begint bij de Letter A en eindigt bij de letter Z. Nou ja, bij wijze van spreken dan. Nieuwsgierig? Lees maar gauw verder!

Het alfabet

Het Nederlandse alfabet begint bij de letter A en eindigt bij de letter Z. Het Hebreeuwse alfabet begint bij de letter Alef (?) en eindigt bij de letter Tav (?). Elk vers van het loflied in Spreuken 31 begint met een andere letter van het Hebreeuwse alfabet. Het begint met de A, in dit geval dus de Alef. En eindigt bij de Z, in dit geval dus de Tav. In sommigen Bijbels staan de letters achter de verzen. Kijk maar eens in die van jou! We noemen een tekst die op deze manier is geschreven ook wel een acrostichon. Moeilijk woord, hoef je niet te onthouden.

Het loflied op de vrouw is dus geschreven als een acrostichon. Moeten we iets zoeken achter deze manier van schrijven? Misschien wel. Het zou namelijk kunnen dat de auteur hier bewust voor gekozen heeft. En wel om zo te laten zien dat, en nu citeer ik de kanttekeningen van de HSV, het karakter van deze vrouw het hele scala van deugdzaamheid doorloopt.

Deze vrouw, dat is de vrouw die genoemd wordt in vers 10. Een deugdelijke vrouw. Ik probeerde het woord 'deugdelijk' te vertalen naar wat hedendaagser Nederlands. Dat was nog geen gemakkelijke klus. Deugdelijk, dat is volgens het woordenboek: betrouwbaar, goed, uitstekend, opperbest, krachtig, eerlijk, hecht enzovoorts, enzovoorts. Toen besefte ik dat de auteur precies dit wilde duidelijk maken met haar loflied. Een goede vrouw voldoet aan alle aspecten van de deugdelijkheid. Ze is op en top vrouw, van A tot Z.

De vrouw

Wat de vrouw allemaal doet, dat is niet niks. Als we Spreuken 31 lezen, lezen we daar over een vrouw die van alle markten thuis is en van aanpakken weet. Ze kan zelf (onder)kleding en dekens maken (vs. 13,22,24), ze trekt erop uit om voedsel te zoeken (vs. 14), ze zorgt dat haar gezin en huishouden goed verzorgd zijn(vs. 15), ze is actief in het bedrijfsleven en weet verstandig met geld om te gaan (vs. 16), ze is succesvol (vs. 18), ze werkt 'dag en nacht' (vs. 19), ze is voorbereid op wat er komen zal (vs. 21), ze geeft onderwijs (vs. 26), ze houdt iedereen van haar gezin in de gaten (vs. 27) en door dat alles draagt ze ook nog bij aan de reputatie van haar man (vs. 23).

Poe, dat is me nogal niet wat. Vind je niet?

Doel

Wat is nu de bedoeling van dit loflied? Moeten alle vrouwen het als een checklist bij zich dragen en afvinken aan welke letter ze voldoen? We weten wel beter. Niet elke vrouw zal bijvoorbeeld trouwen en/of kinderen krijgen. En dat is vaak niet omdat die vrouwen dat niet willen, maar omdat de Heere een ander plan met hun leven voor heeft. Het doel van het stuk is dus niet dat iedere vrouw precies zo is als de vrouw in het gedeelte. Wat is het doel dan wel?

In het Bijbelboek Spreuken worden veel karaktertypen gebruikt. Bijvoorbeeld: de wijzen, de dwazen en de onverstandigen. Hun karakter en eigenschappen worden uitvergroot, zodat ze gemakkelijk te herkennen zijn. We noemen dat ook wel een karikatuur. Misschien heb je weleens een karikatuurtekening van jezelf laten maken. Dingen die jou kenmerken, bijvoorbeeld je ogen of je lach, worden extra groot en overdreven getekend. Datzelfde kan dus ook met woorden. De vrouw in Spreuken 31 is ook zo'n karaktertype. Hoe zij is en wat zij doet, kan dienen als ons ideaalbeeld. Zo kunnen wij ons gedrag en karakter daaraan toetsen en zo nodig aanpassen. Let wel: ons ideaalbeeld en ons gedrag! Het gaat hier dus niet alleen over vrouwen. Man of vrouw, jongen of meisje, iedereen mag zich aangesproken voelen. Hoe we dat weten?

Het Bijbelboek Spreuken valt onder de wijsheids-literatuur. Een verzameling boeken, gedichten enz. die de bedoeling hebben mensen wijsheid bij te brengen over God en een goede manier van leven. Wijsheidsliteratuur is vaak concreet. Dat wil zeggen dat er een specifiek geval wordt beschreven (in ons geval dus die getrouwde vrouw met kinderen) maar dat andere mensen en situaties niet worden uitgesloten. Neem bijvoorbeeld de vader in Spreuken die spreekt tot zijn zoon. Dat wil niet zeggen dat wat er staat, niet geldt voor een moeder die tot haar dochter spreekt. Door echter na te denken over een specifiek geval zal de wijze lezer de toepassing op zijn/haar eigen situatie opmerken (en de juiste conclusies trekken). (Citaat uit Inleiding op het boek Spreuken, HSV met kanttekeningen) Helder? Best veel informatie, maar wel nodig om het te begrijpen. De moeilijke woorden mag je best weer vergeten. Als je maar onthoudt, dat Spreuken 31 ook voor jou een boodschap heeft.

Voor jou!

Wat is dan die boodschap? Wel, let maar eens op enkele eigenschappen van de vrouw in ons gedeelte. Ze is betrouwbaar (vs. 11), ze werkt graag (vs. 13), ze is zorgzaam (vs. 14), ze werkt hard (vs. 17), ze steunt hen die hulp nodig hebben, ze spreekt met wijsheid (vs. 26) en last but not least: ze vreest de Heere (vs. 30). Allemaal eigenschappen die ons niet zouden misstaan toch? Sterker nog: het zijn dingen die de Heere van ons vraagt.

En die laatste 'eigenschap' komt eigenlijk vooraan. De Heere dienen! Als je dat doet, dan komen al die andere goede eigenschappen daar (als het goed is) wel uit voort. De Heere dienen! Dat is belangrijker dan mooi of knap zijn. Hoe anders dat ook mag aanvoelen op jouw leeftijd. Laat je niet misleiden! (En tussen haakjes: wie bepaalt er eigenlijk wat mooi of knap is? Goed om eens over na te denken.)

Tot slot

Met dit artikel zijn we gekomen aan het einde van een lange serie over Spreuken. We namen je mee op reis door een Bijbelboek vol met wijsheden. Een aan het einde van die reis komen we tot dezelfde conclusie als de schrijver van Psalm 111.

't Begin van ware wijsheid is

- zo leert ons Gods getuigenis -

de Here als uw God te vrezen.

Wie hiernaar leeft, hij heeft verstand,

hij dient zijn God met hart en hand.

Voor eeuwig wordt Gods naam geprezen.

Fijn dat je meelas en meedeed! Op naar een nieuwe serie.

We zoeken nog een onderwerp. Heb jij een goed idee? Mail de redactie!