Spreuken en het vierde gebod
Spreuken maken de man (22)
Als je goed hebt opgelet, heb je gemerkt dat we een foutje hebben gemaakt. Na het artikel over Spreuken en het derde gebod volgde het artikel over Spreuken en het vijfde gebod. Oeps. Dat moeten we natuurlijk wel goedmaken. Daarom vandaag: Spreuken en het vierde gebod.
Spreuken
Spreuken en het vierde gebod. Dat zeggen we nu wel heel leuk. Maar zijn er eigenlijk wel Spreuken over het vierde gebod? Bij de voorbereiding van het artikel kon ik er geen bedenken. Ik was dan ook wel benieuwd wat de schrijver van het boekje 'Maar één keer jong' erover zou zeggen. Een snelle blik op de inhoudsopgave leerde mij dat er maar liefst twee hoofdstukken geschreven waren over Spreuken en het vierde gebod. Wat zag ik over het hoofd? Daarover straks meer. Eerst maar eens even onze basiskennis opfrissen.
Het vierde gebod
Gedenk de sabbatdag, dat u die heiligt. Zes dagen zult u arbeiden en al uw werk doen, maar de zevende dag is de sabbat van de HEERE, uw God. Dan zult u geen enkel werk doen, u, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw slaaf, noch uw slavin, noch uw vee, noch uw vreemdeling die binnen uw poorten is.
(Ex. 20:8-10)
Wat betekent het ook alweer?
Ten eerste dat gezorgd wordt voor het in stand houden van de dienst des Woords en van de scholen, en dat ik vooral op de sabbat, dat is op de rustdag, trouw tot Gods gemeente zal komen om Gods Woord te horen, de sacramenten te gebruiken, God de Here publiek aan te roepen en de armen christelijke barmhartigheid te bewijzen. Ten tweede dat ik al de dagen van mijn leven mijn slechte werken nalaat, de Here door zijn Geest in mij laat werken, en zo de eeuwige sabbat in dit leven begin. (HC Zondag 38, V&A 103)
Wist je dat ...?
... de wet op twee plaatsen (volledig) in de Bijbel staat?
... je de wet kunt vinden in Exodus 20:1-17 en in Deuteronomium 5:6-21?
... het vierde gebod in beide Bijbelgedeeltes langer is dan hierboven geciteerd?
... de missende gedeeltes heel verschillend zijn?
... je in de teksten hieronder het verschil kunt bekijken?
Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee, en al wat erin is, en
Hij rustte op de zevende dag. Daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde die.
(Ex. 20:11)
Want u zult in gedachten houden dat u slaaf geweest bent in het land Egypte en dat de HEERE, uw God, u vandaar uitgeleid heeft met sterke hand en uitgestrekte arm. Daarom heeft de HEERE, uw God, u geboden de dag van de sabbat te houden.
(Deut. 5:15)
Maar één keer jong
Terug naar onze eerdere vraag. Wat zegt het Bijbelboek Spreuken over het vierde gebod? Zoals gezegd wijdt ds. Blok in zijn boekje twee hoofdstukken aan dit thema.
In het eerste hoofdstuk wordt de nadruk gelegd op ons werk. In Spreuken lezen wij niet zozeer over het rusten, maar wel over arbeid. En zegt het vierde gebod ook niet: zes dagen zult gij arbeiden?!
Er wordt van ons verwacht dat wij ons (school)werk doen. Dat wij ijverig zijn. De mier wordt ons herhaaldelijk tot voorbeeld gesteld. En er zijn veel spreuken die lof toebrengen aan de harde werker maar die de spot drijven met de luiaard. Zo ook Spreuken 12:24:
De hand van de vlijtigen zal heersen, maar ledigheid leidt tot herendienst.
Dat betekent zoiets als: wie wil werken, die zal iets bereiken. Diegene komt vooruit, zal een goede positie hebben. Maar wie lui is, die zal moeten werken onder degene die wel ijverig is!
Het tweede hoofdstuk draait om Spreuken 12:10:
De rechtvaardige weet wat toekomt aan zijn vee,
maar de barmhartigheid der goddelozen is wreed, (vertaling NBG).
Ds. Blok zegt hierover: Waaruit bestaat die zorg van de boer voor zijn dieren? Zonder volledig te willen zijn, is op een vijftal punten te wijzen: 1. Je geeft je beesten een dag vrij.
En dan wijst hij vervolgens op het vierde gebod waarin staat dat ook het vee rust zal hebben.
In hoeverre dit ook in onze tijd nog van toepassing is, is de vraag. Het meeste 'dierenwerk' is immers vervangen door machines.
Verdieping
Eerder in dit artikel heb je het verschil tussen de beide 'versies' van het vierde gebod kunnen zien. Twee verschillende motiveringen waarom de sabbatdag gehouden moet worden. Verschillend, niet tegenstrijdig. Beide versies komen van God en vullen elkaar aan. De versie uit Exodus legt nadruk op het feit dat de sabbat een rustdag is. Het volk mag delen in Gods rust na de schepping van hemel en aarde. De versie uit Deuteronomium legt nadruk op het feit dat de sabbat een Bevrijdingsdag is. Het volk moest de bevrijding uit Egypte altijd blijven gedenken. Niet meer in dienst van een harde slavendrijver, maar in dienst van God, die Zijn kinderen vrijheid en rust gunt.
De sabbat verdween en maakte plaats voor de zondag. En nee, een bevel daartoe zul je nergens in de Bijbel vinden. Wel was het Christus zelf die de zondag, de eerste dag van de week, een belangrijke plaats gaf. Denk aan zijn verschijningen op deze eerste dag van de week. En de verschijning aan Johannes op Patmos vond plaats op de dag des Heeren (Opb. 1:10). Het is eigenlijk net zoals met de besnijdenis en de doop. Nergens een letterlijk bevel om het één door het ander te vervangen, maar het is wel uit de rest van de Bijbel af te leiden.
De zondag. Rustdag. Maar ook: dag met een opdracht. Want als je de uitleg van de Catechismus goed hebt gelezen, dan zie je dat die vol staat met werkwoorden. Rusten is dus niet: niks doen! Wat dan wel?
1. Heiligen. De dag anders doorbrengen dan de rest van je week
2. Geen werk doen. Stoppen met je dagelijks (school)-werk.
3. Komen. Namelijk naar de kerk, daar waar we God ontmoeten en Hij Zijn zegen uitdeelt. En lees maar eens in de catechismus hierboven wat er zoal meer van je wordt verlangd in de kerk.
De zondag. Feestdag. Dag voor en van de Heere. Een dag waarop we, zoals Luther het zegt, godzalig luieren. Centraal staat de ontmoeting met de Heere en daar omheen mogen we uitrusten, ontspannen, koffiedrinken. En laten we nu maar niet verzanden in een oeverloze discussie wat wel/niet mag op zondag. Daarin zal de één andere keuzes maken dan de ander.
Onze drijfveer zal moeten zijn dat we deze dag zo doorbrengen dat we er de zegen uithalen die God erin legt. (Ds. Bijl in Uit dankbaarheid leven, pag. 50).
Mooier kan ik het niet zeggen.
Dan wordt het maandag. De zondag is weer voorbij. We mochten alvast een voorproefje krijgen van de eeuwige sabbat. En dat voorproefje mag doorwerken in ons leven van iedere dag.
Daar moeten we wel wat voor doen. Namelijk onze slechte werken nalaten en de Here door Zijn Geest in ons laten werken. Daarbij beseffend dat:
het is God, Die in u werkt zowel het willen als het werken, naar Zijn welbehagen (Fil. 2:13).
Vereniging
Deze sticker weleens ergens op de brievenbus zien zitten? De sticker is afkomstig van de Nederlandse Vereniging tot Bevordering van de Zondagsrust en de Zondagsheiliging. De vereniging werd in 1954 opgericht als reactie op het feit dat er steeds meer activiteiten op zondag plaatsvonden.
De vereniging bestaat vandaag de dag nog steeds. Ze heeft als doel om hen die van de kerk vervreemd zijn, te wijzen op het gebod van de Heere inzake de wekelijkse rustdag. Hoe ze dat doen? Door met mensen in gesprek te gaan, voorlichting te geven op scholen en brieven te sturen naar instanties, bedrijven en overheden die de zondag door hun besluiten/activiteiten ontheiligen.
Mooi dat een dergelijke stichting nog kan en mag bestaan. Al vragen we ons af hoe actueel de doelgroep is. Ook binnen kerken wordt volop getornd aan het vierde gebod.
De activiteiten van de vereniging geven wel stof tot nadenken. Komen wij genoeg op voor de Here en Zijn geboden in de samenleving? Of laten we dat liever over aan stichtingen zoals deze? En/of doen we het alleen als het ons direct persoonlijk raakt?
Wist je dat ...?
... Nederland een Zondagswet heeft?
... deze Zondagswet in 1953 tot stand kwam?
... dit een vervolg was op de Zondagswet uit 1815?
... de Zondagswet onder andere gebiedt dat het in de omgeving van kerken rustig moet zijn?
... de Zondagswet op het punt staat om te verdwijnen?
... de Zondagswet niet/nauwelijks meer gebruikt wordt?
... gemeenten in de toekomst zelf kunnen bepalen wat wel/niet mag op zondag?