De Bergrede

Inleiding

Vandaag de aftrap van een nieuwe serie. En voordat we pats boem beginnen, eerst een korte inleiding op het nieuwe onderwerp. Voor zover dat mogelijk is, want eigenlijk bestaat de nieuwe serie uit een hele reeks van onderwerpen. Nieuwsgierig? Doe dan maar gauw mee. 10 vragen en antwoorden over… ?

Wat is het onderwerp van de nieuwe serie?
De Bergrede. Je had het vast al met grote letters boven dit artikel zien staan.

Wat is een Bergrede?
In het woord Bergrede zitten twee woorden: berg en rede. Een rede is een toespraak die je houdt voor een groep mensen. Berg geeft in ons geval de locatie aan waar de toespraak gehouden werd.
Een heuvelrug met uitzicht op het meer van Galilea. Iedereen die wilde, kon dus meeluisteren.

Wie hield de Bergrede?
De Heere Jezus. Hij deed dit om zijn discipelen te onderwijzen. Wij zouden vandaag de dag zeggen: Hij gaf zijn discipelen les. Discipelen, dat zijn in dit geval alle volgelingen van Jezus. Dus niet alleen de twaalf! Volgeling van Jezus dat ben jij ook! De les is dus ook voor jou bedoeld! Opvallend is trouwens dat de leraar, in dit geval de Heere Jezus, zittend lesgaf. Bij ons heel ongebruikelijk. Bij Joden in die tijd de gewoonte.

Wanneer werd de Bergrede uitgesproken?
Volgens Matteüs werd de Bergrede uitgesproken aan het begin van Jezus’ optreden op aarde. Dus na Zijn doop en het verzamelen van de eerste discipelen. Toch kan er best wat tijd tussen deze gebeurtenissen en de Bergrede hebben gezeten. Matteüs 4 vertelt ons namelijk dat Jezus door Galilea reisde en dat het gerucht over Zijn wonderen Syrië bereikte. In een tijd zonder auto, vliegtuig en smartphone zal dat best enige tijd gekost hebben.  

Waar lezen we over de Bergrede in de Bijbel?
De Bergrede staat beschreven in Mattheus 5, 6 en 7. Maar in één van vier evangeliën* dus. Dat is verrassend. De Bergrede is namelijk het langste aaneengesloten optreden van de Heere Jezus dat beschreven staat in de Bijbel. Je zou dus verwachten dat meerdere evangelisten erover spreken. Lucas beschrijft wel de Rede van de vlakte, die lijkt erg op de Bergrede. Daarover straks meer.  

In het Bijbelboek Mattheus worden veel redevoeringen beschreven. Denk bijv. aan de rede tot de discipelen (Matt. 18) en de wee- rede tot de farizeeën (Matt. 23) Blijkbaar vond Matteüs het belangrijk om deze redevoeringen uitgebreid op te nemen in zijn evangelie.
(* evangeliën, dat zijn de Bijbelboeken: Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes)

Zijn er ook overeenkomsten tussen de Bergrede en de Rede van de vlakte?
De Rede van de vlakte is beschreven in Lucas 6: 17-49. De inhoud van de Rede van de vlakte lijkt erg op die van de Bergrede. Zo worden de zaligsprekingen genoemd en ook het: “heb uw vijanden lief”. Het verschil in naam valt uiteraard op. Een berg is heel wat anders dan een vlakke plaats. Er zijn dan ook twee theorieën die de Bergrede met de Rede van de vlakte verbinden. A: De toespraak is het hetzelfde. Mattheus en Lucas vatten het alleen op hun eigen manier samen en leggen andere accenten. B: Het zijn twee verschillende toespraken maar de inhoud lijkt op elkaar omdat rondtrekkende predikers (in dit geval dus Jezus) hun boodschap vaak herhalen op een andere locatie/tijd. Voor beide is wat te zeggen. Interessant om eens over na te denken, maar het is niet persé noodzakelijk om precies te weten hoe het zit. Als we de boodschap maar begrijpen en daarnaar leven.

Hoe begint de Bergrede?
Daarover lezen we in Mattheus 5: 1, 2 Toen Jezus de menigte zag, ging Hij de berg op, en nadat Hij was gaan zitten, kwamen zijn discipelen bij Hem. En Hij opende Zijn mond en onderwees hen. Hij zei: ……….  Strikt genomen is dit natuurlijk niet het begin van de Bergrede. Het is meer een inleiding, zoals dit artikel een inleiding is. Je ziet ook dat veel dingen die we al genoemd hebben (wie, wat, waar) in deze twee verzen terugkomen. Vanaf vers 3 begint het echte onderwijs.

Welke onderwerpen komen in de Bergrede aan de orde?
De zaligsprekingen – zout van de aarde - licht op de kandelaar – Jezus en de wet – Jezus en de traditie – heb uw vijanden lief – aalmoezen – bidden – vasten – bezorgdheid – oordelen – gebedsverhoring – brede en smalle weg – boom en vruchten – wijze en dwaze bouwer.

Sommige onderwerpen kun je nog weer meer verdelen. Jezus en de wet/Jezus en de traditie gaat bijvoorbeeld over doodslaan, echtscheiding, echtbreuk, zweren, vergelding en liefhebben. Praktische en actuele zaken. Over alle onderwerpen ga je in de loop van de serie meer horen.

Hoe wordt de Bergrede ook wel genoemd?
De Bergrede wordt ook wel de Grondwet van het Koninkrijk genoemd. Met koninkrijk wordt dan het Koninkrijk der hemelen bedoeld. Een koninkrijk dat hier op aarde al begint. Jezus leert ons in de Bergrede hoe we ons moeten gedragen als burgers van dat koninkrijk der hemelen.

Welk boekje kan ik gebruiken bij voorstudie?
Er is veel geschreven over de Bergrede. Natuurlijk kun je de verschillende verklaringen gebruiken, zoals de Parafrase, de Korte Verklaring of de aantekeningen bij de HSV. En kijk eens in de boekenkast van je ouders. Daar is misschien wel een boekje te vinden over dit bekende onderwerp.

Zelf heb ik het boekje “De Bergrede - reisgids voor christenen” gebruikt. Het is geschreven door Dr. J. van Bruggen. Achterin het boekje staat een Bijbelleesrooster. Bij elk thema van de Bergrede zijn bijbelgedeeltes gezocht die ook over dat thema gaan. Zo kun je er nog eens verder over lezen. Leuk om te doen na elk artikel dat verschijnt in deze serie.