De Bergrede

Inleiding

Vandaag de aftrap van een nieuwe serie. En voordat we pats boem beginnen, eerst een korte inleiding op het nieuwe onderwerp. Voor zover dat mogelijk is, want eigenlijk bestaat de nieuwe serie uit een hele reeks van onderwerpen. Nieuwsgierig? Doe dan maar gauw mee. 10 vragen en antwoorden over…?


Wat is het onderwerp van de nieuwe serie?
De Bergrede. Je had het vast al met grote letters boven dit artikel zien staan.

Wat is een Bergrede?
In het woord Bergrede zitten twee woorden: berg en rede. Een rede is een toespraak die je houdt voor een groep mensen. Berg geeft in ons geval de locatie aan waar de toespraak gehouden werd.
Een heuvelrug met uitzicht op het meer van Galilea. Iedereen die wilde, kon dus meeluisteren.

Wie hield de Bergrede?
De Heere Jezus. Hij deed dit om zijn discipelen te onderwijzen. Wij zouden vandaag de dag zeggen: Hij gaf zijn discipelen les. Discipelen, dat zijn in dit geval alle volgelingen van Jezus. Dus niet alleen de twaalf! Volgeling van Jezus dat ben jij ook! De les is dus ook voor jou bedoeld! Opvallend is trouwens dat de leraar, in dit geval de Heere Jezus, zittend lesgaf. Bij ons heel ongebruikelijk. Bij Joden in die tijd de gewoonte.

Wanneer werd de Bergrede uitgesproken?
Volgens Mattheüs werd de Bergrede uitgesproken aan het begin van Jezus’ optreden op aarde. Dus na Zijn doop en het verzamelen van de eerste discipelen. Toch kan er best wat tijd tussen deze gebeurtenissen en de Bergrede hebben gezeten. Math. 4 vertelt ons namelijk dat Jezus door Galilea reisde en dat het gerucht over Zijn wonderen Syrie bereikte. In een tijd zonder auto, vliegtuig en smartphone zal dat best enige tijd gekost hebben.  

Waar lezen we over de Bergrede in de Bijbel?
De Bergrede staat beschreven in Math. 5, 6 en 7. Maar in één van vier evangelien* dus. Dat is verrassend. De Bergrede is namelijk het langste aaneengesloten optreden van de Heere Jezus dat beschreven staat in de Bijbel. Je zou dus verwachten dat meerdere evangelisten erover spreken. Lukas beschrijft wel de Rede van de vlakte, die lijkt erg op de Bergrede. Daarover straks meer.  

In het Bijbelboek Mattheüs worden veel redevoeringen beschreven. Denk bijv. aan de rede tot de discipelen (Math. 18) en de wee-rede tot de farizeeen (Math. 23) Blijkbaar vond Mattheüs het belangrijk om deze redevoeringen uitgebreid op te nemen in zijn evangelie.
(* evangelien, dat zijn de Bijbelboeken: Mattheüs, Markus, Lukas en Johannes)

Zijn er ook overeenkomsten tussen de Bergrede en de Rede van de vlakte?
De Rede van de vlakte is beschreven in Luc. 6:17-49Luc. 6: 17-49:
17. En toen Hij met hen afgedaald was, bleef Hij staan op een vlakke plaats en met Hem een menigte van Zijn discipelen en een grote menigte van het volk uit heel Judea en Jeruzalem en van de zeekant van Tyrus en Sidon,

18. die gekomen waren om Hem te horen en om van hun ziekten genezen te worden, ook zij die gekweld werden door onreine geesten; en zij werden genezen.

19. En heel de menigte probeerde Hem aan te raken, want er ging kracht van Hem uit, en Hij genas ze allen.

20. En toen Hij Zijn ogen opgeslagen had naar Zijn discipelen, zei Hij: Zalig bent u, armen, want van u is het Koninkrijk van God.

21. Zalig bent u die nu honger hebt, want u zult verzadigd worden. Zalig bent u die nu huilt, want u zult lachen.

22. Zalig bent u, wanneer de mensen u haten, en wanneer zij u uitstoten en u smaden en uw naam als slecht verwerpen omwille van de Zoon des mensen.

23. Verblijd u op die dag en spring op van vreugde, want zie, uw loon is groot in de hemel. Hun vaderen deden immers evenzo met de profeten.

24. Maar wee u, rijken, want u hebt uw troost al.

25. Wee u, die verzadigd bent, want u zult hongerlijden. Wee u die nu lacht, want u zult treuren en huilen.

26. Wee u, wanneer alle mensen goed van u spreken, want hun vaderen deden evenzo met de valse profeten.

27. Maar Ik zeg tegen u die dit hoort: Heb uw vijanden lief; doe goed aan hen die u haten.

28. Zegen hen die u vervloeken, en bid voor hen die u belasteren.

29. Bied hem die u op de ene wang slaat, ook de andere. Verhinder hem die het bovenkleed van u afpakt, niet ook uw onderkleed te nemen.

30. Maar geef aan ieder die iets van u vraagt, en eis niet terug van hem die neemt wat van u is.

31. En zoals u wilt dat de mensen u doen, doet u hun ook zo.

32. En als u hen liefhebt die u liefhebben, wat voor dank komt u daarvoor toe? Immers, ook de zondaars hebben degenen lief die hen liefhebben.

33. En als u goeddoet aan hen die aan u goeddoen, wat voor dank komt u daarvoor toe? Immers, ook de zondaars doen hetzelfde.

34. En als u leent aan hen van wie u hoopt terug te ontvangen, wat voor dank komt u daarvoor toe? Immers, ook de zondaars lenen aan zondaars, om hetzelfde terug te ontvangen.

35. Maar heb uw vijanden lief en doe goed, en leen zonder te hopen iets terug te krijgen. Dan zal uw loon groot zijn en zult u kinderen van de Allerhoogste zijn, want Hij is goedertieren over de ondankbaren en slechten.

36. Wees dan barmhartig, zoals ook uw Vader barmhartig is.

37. Oordeel niet en u zult niet geoordeeld worden; veroordeel niet en u zult niet veroordeeld worden; laat los en u zult losgelaten worden.

38. Geef en aan u zal gegeven worden: een goede, vastgedrukte, geschudde, overlopende maat zal men u in de schoot geven, want met dezelfde maat waarmee u meet, zal er bij u ook gemeten worden.

39. Hij sprak tot hen een gelijkenis: Een blinde kan toch niet een blinde op de weg geleiden? Zullen zij niet beiden in een kuil vallen?

40. Een discipel staat niet boven zijn meester, maar iedere volmaakte discipel zal net als zijn meester zijn.

41. Waarom ziet u wel de splinter in het oog van uw broeder, maar merkt u de balk in uw eigen oog niet op?

42. Of hoe kunt u tegen uw broeder zeggen: Broeder, laat toe dat ik de splinter, die in uw oog is, eruit haal, terwijl u zelf de balk in uw oog niet ziet? Huichelaar, haal eerst de balk uit uw oog en dan zult u goed kunnen zien om de splinter, die in het oog van uw broeder is, eruit te halen.

43. Want er is geen goede boom die slechte vrucht voortbrengt, en geen slechte boom die goede vrucht voortbrengt.

44. Want iedere boom wordt aan zijn eigen vrucht gekend. Men plukt immers geen vijgen van dorens en men oogst geen druif van doornstruiken.

45. De goede mens brengt het goede voort uit de goede schat van zijn hart, en de slechte mens brengt het slechte voort uit de slechte schat van zijn hart, want uit de overvloed van het hart spreekt zijn mond.

46. Waarom noemt u Mij: Heere, Heere, en doet niet wat Ik zeg?

47. Ieder die naar Mij toe komt en Mijn woorden hoort en ze doet, Ik zal u laten zien aan wie hij gelijk is.

48. Hij is gelijk aan een man die een huis bouwde: hij groef en diepte uit en legde het fundament op de rots. Toen de hoge vloed kwam, sloeg de waterstroom tegen dat huis aan en kon het niet doen wankelen, want het was op de rots gefundeerd.

49. Maar wie ze gehoord en niet gedaan zal hebben, is gelijk aan een man die een huis bouwde op de aarde zonder fundament. Toen de waterstroom ertegenaan sloeg, stortte het meteen in, en de val van dat huis was groot.

Meer... | Sluiten. De inhoud van de Rede van de vlakte lijkt erg op die van de Bergrede. Zo worden de zaligsprekingen genoemd en ook het: “ heb uw vijanden lief”. Het verschil in naam valt uiteraard op. Een berg is heel wat anders dan een vlakke plaats. Er zijn dan ook twee theorieen die de Bergrede met de Rede van de vlakte verbinden. A: De toespraak is het hetzelfde. Mattheüs en Lukas vatten het alleen op hun eigen manier samen en leggen andere accenten. B: Het zijn twee verschillende toespraken maar de inhoud lijkt op elkaar omdat rondtrekkende predikers (in dit geval dus Jezus) hun boodschap vaak herhalen op een andere locatie/tijd. Voor beide is wat te zeggen. Interessant om eens over na te denken, maar het is niet persé noodzakelijk om precies te weten hoe het zit. Als we de boodschap maar begrijpen en daarnaar leven.

Hoe begint de Bergrede?
Daarover lezen we in Math. 5:1Math. 5: 1
1. Toen Jezus de menigte zag, ging Hij de berg op, en nadat Hij was gaan zitten, kwamen Zijn discipelen bij Hem.

Meer... | Sluiten, 2Toen Jezus de menigte zag, ging Hij de berg op, en nadat Hij was gaan zitten, kwamen zijn discipelen bij Hem. En Hij opende Zijn mond en onderwees hen. Hij zei: … … ….   Strikt genomen is dit natuurlijk niet het begin van de Bergrede. Het is meer een inleiding, zoals dit artikel een inleiding is. Je ziet ook dat veel dingen die we al genoemd hebben (wie, wat, waar) in deze twee verzen terugkomen. Vanaf vers 3 begint het echte onderwijs.

Welke onderwerpen komen in de Bergrede aan de orde?
De zaligsprekingen – zout van de aarde-licht op de kandelaar – Jezus en de wet – Jezus en de traditie – heb uw vijanden lief – aalmoezen – bidden – vasten – bezorgdheid – oordelen – gebedsverhoring – brede en smalle weg – boom en vruchten – wijze en dwaze bouwer.

Sommige onderwerpen kun je nog weer meer verdelen. Jezus en de wet/Jezus en de traditie gaat bijvoorbeeld over doodslaan, echtscheiding, echtbreuk, zweren, vergelding en liefhebben. Praktische en actuele zaken. Over alle onderwerpen ga je in de loop van de serie meer horen.

Hoe wordt de Bergrede ook wel genoemd?
De Bergrede wordt ook wel de Grondwet van het Koninkrijk genoemd. Met koninkrijk wordt dan het Koninkrijk der hemelen bedoeld. Een koninkrijk dat hier op aarde al begint. Jezus leert ons in de Bergrede hoe we ons moeten gedragen als burgers van dat koninkrijk der hemelen.

Welk boekje kan ik gebruiken bij voorstudie?
Er is veel geschreven over de Bergrede. Natuurlijk kun je de verschillende verklaringen gebruiken, zoals de Parafrase, de Korte Verklaring of de aantekeningen bij de HSV. En kijk eens in de boekenkast van je ouders. Daar is misschien wel een boekje te vinden over dit bekende onderwerp.

Zelf heb ik het boekje “ De Bergrede-reisgids voor christenen” gebruikt. Het is geschreven door Dr. J. van Bruggen. Achterin het boekje staat een Bijbelleesrooster. Bij elk thema van de Bergrede zijn bijbelgedeeltes gezocht die ook over dat thema gaan. Zo kun je er nog eens verder over lezen. Leuk om te doen na elk artikel dat verschijnt in deze serie.