Geloofservaring: de weerklank van Gods Woord in ons hart

---

Ervaar jij God in je leven van alledag? ’s Zondags hoor je de preken en op catechisatie leer je over de Heidelbergse Catechismus. Op vereniging leer je vanuit Gods Woord over allerlei dingen in je leven na te denken. Je weet dat God de God van jóuw leven is. Maar misschien vraag je je wel eens af: komen we God ook tegen in de wereld? En waar zien we in ons gereformeerde leven de echte persoonlijke geloofsbeleving? Is daar wel plaats voor?
Aan de hand van het boek ‘klank en weerklank’ van prof. dr. C. Trimp willen we samen kijken naar de waarde van de preken en naar onze geloofservaring. Het zou mooi zijn als je het boek kunt aanschaffen, zodat de komende serie artikelen je helpt bij het lezen van het boek. In dit eerste artikel gaan we uitgebreid in op het eerste hoofdstuk, over de geloofservaring.

Serie ‘Klank en weerklank’ (1)

Plaats van de weerklank

Om ons heen zien we bewegingen zoals de evangelische en de pinksterbeweging die de ervaring voorop stellen. Ze willen ons nog wel eens verwijten dat bij ons alles zo ‘koud’ is. Dat er in de gereformeerde kerk geen plaats is voor geloofservaring. Dr. Trimp stelt in zijn boek deze vraag centraal: Is het karakteristiek voor de gereformeerde leer om geen aandacht te schenken aan de innerlijke beleving van de mens?
Dr. Trimp legt uit dat het onderwerp geloofservaring lastig is, en het gevaar groot is dat er teveel nadruk op de éigen ervaring wordt gelegd. Dit heet subjectivisme: je bent dan alleen gericht op het innerlijk, je gevoel. Dáár wil je God ontmoeten en daar wil je de zekerheid van je geloof vandaan halen. Maar als je in je eigen gevoel de zekerheid van je geloof moet zoeken, dan zoek je tevergeefs. Want ons eigen gevoel is niet betrouwbaar, het verandert steeds. Nee, zekerheid van ons geloof zullen we nooit in ons eigen hart vinden. Toch is het belangrijk dat de preken het hart bereiken. Daarom wordt in het boek ook de vraag gesteld: ‘Hoe bereikt Gods Woord door de preek jouw hart? En wat werkt de preek in jouw hart uit? Vindt de klank van het Woord ook weerklank in je hart? Net zoals bij een viool het trillen van de snaar zijn weerklank vindt in de klankkast van de viool?’

Luther en ervaring

Het boek begint bij de reformatie. Toen kwam Gods trouw weer tot de mensen door de goede prediking. De reformator Luther wees erop dat Gods Woord weer volledig verkondigd moest worden, maar hij miskende de ervaring niet! Want het Woord van de belofte kan worden tegengesproken door de eigen ervaring. Wat we horen in de preek gaat soms tegen ons eigen gevoel in. Dat kan aanvechtingen met zich meebrengen die ons geloof aanvechten. Zo ervaren we onze zonden. Dat is geen negatieve ervaring omdat de bóódschap verkeerd is, maar omdat het tegen onze zondige aard in gaat. Er zijn ook positieve ervaringen, namelijk als we in de preek en in de psalmen de warme en diepe omgang met God ervaren. Daar mogen we van genieten, en dat zien we ook in de psalmen terugkomen. De psalmen spreken van aanvechtingen én het ervaren van Gods goedheid. Zo laat dr. Trimp ons zien dat al vanaf het begin van de reformatie er aandacht was voor de ervaring.

Geweten

Die aandacht voor ervaring zien we ook in de Heidelbergse Catechismus, als die in zondag 23 spreekt van ons geweten. Het geweten klaagt ons aan dat we tegen al Gods geboden zwaar gezondigd hebben. Dr. Trimp legt uit dat het hier gaat om het geweten van een gelovige, die door de Heilige Geest beseft dat hij zondig is. Want een ongelovige zal nooit uit zichzelf beseffen hoe zondig hij is. Maar door Gods Geest krijgen we het besef dat we zondigen tegen Gods wet. Ons geweten klaagt ons aan dat we van onszelf slecht zijn, van binnenuit. We hebben verlossing nodig van buiten! En die verlossing komt van Christus. Zo mag de kennis van de verlossing door Christus blijheid geven. De vrijspraak komt buiten onszelf van God! Daarom mogen we vernieuwde mensen zijn door de Heilige Geest. De Heilige Geest werkt in ons een góed geweten. Dat goede geweten krijgen we dus van buitenaf door Christus. Dat zien we ook in Romeinen 7 en zondag 33: we ervaren

oprechte droefheid

, dat we zondigen tegen God, en

hartelijke vreugde

in God door Christus, dat we naar Gods wil mogen leven. Zo mogen we tegen de zonde strijden met ‘een vrij en goed geweten’ zoals Zondag 12 antw. 32 beschrijft. Dat zien we ook in Hebreeën 13:18:

“Bidt voor ons, want wij vertrouwen, dat wij een goed geweten hebben, daar wij in alle opzichten de rechte weg willen gaan.”

Noodzaak van de klank

Zo laat dr. Trimp ons zien dat er in de gereformeerde leer ruim plaats is voor de ervaring! Maar die ervaring, die weerklank in ons hart, staat niet op zichzelf. Voor die weerklank is eerst de klánk nodig, namelijk Gods Woord. Alleen die klank, de trilling van de snaar, kan de goede weerklank veroorzaken in ons hart. En daarom hebben we de preken nodig. En onderwijs op catechisatie, vereniging en door zelfstudie. Hierdoor klinkt Gods Woord, en dus de klank van het evangelie. Alleen zo kan er in ons hart een goede weerklank tot stand komen.

De omgang met God raakt ons in ons hart

Geloven doe je met heel je hart. Wat is dat, je hart? Dr. Trimp legt het uit. Hij zegt het zo dat het hart als het ware de geheime werkplaats en verwerkingsplaats van de mens is. Zo komt het ook in de Bijbel naar voren. In het hart worden plannen gemaakt en ervaringen verwerkt. Elk hart heeft weer andere ervaringen. In ons hart botst het tussen de klank van het evangelie en de tegenstem van onze zondige aard. Dat is onze nieuwe en oude mens. Zoek dat ook maar eens op in de Heidelbergse Catechismus. De klank van het evangelie moet de tegenstem overmeesteren. Maar omdat we zondig zijn kunnen de aanvechtingen de overhand nemen, en zullen die de klank van het evangelie overschreeuwen. Nu snap je dat je helemaal niet op je gevoelens van je hart kunt vertrouwen. Daar kunnen we geen zekerheid uit halen. Het geloof ráákt onze gevoelens en ons hart wel. Maar het geloof haalt er niet zijn zekerheid uit. Dus geen subjectivisme, dat de zekerheid van het geloof in het eigen gevoel zoekt.

Nadere reformatie

Dr. Trimp laat in zijn boek zien hoe de kerk door de geschiedenis heen is omgegaan met opvattingen over de geloofservaring. Dit is voor ons belangrijk om te weten, zodat we leren van fouten en de goede leer hierover begrijpen. Door de Reformatie werd de nadruk gelegd op het verbond van God. Een beweging kwam op gang omstreeks 1571 die verder ging en die de nadruk legde op de noodzaak van het christen zijn in je leven van alledag. Deze beweging wordt aangeduid met de Nadere (doorgaande) Reformatie. Deze mensen wilden niet alleen reformatie van de kerk maar ook reformatie van het alledaagse christelijke leven. Hierdoor ging men meer nadenken over de werking van de Heilige Geest in het leven van de mens. De Heilige Geest werkt immers in ons dat we naar Gods wil willen leven. Maar de beweging van de Nadere reformatie sloeg daarin door. Men stelde daarbij dat de erváring die de mens had het bewijs moest vormen dat je kind van God bent. Maar zoals we al eerder zagen: de zekerheid van Gods beloften moeten we niet in onszelf zoeken, want ons hart, onze ervaring is niet betrouwbaar! De mensen waren dan ook onzeker, sommigen durfden niet aan het avondmaal omdat ze niet zeker wisten of ze wel Gods kinderen waren. Zij hadden dat nog niet ‘ervaren’. Deze gedachten vinden we nu onder andere terug in de Gereformeerde Gemeenten en de Oud Gereformeerde Gemeente. De kerk belijdt hier duidelijk tegenin: De zekerheid van het geloof van Gods kinderen is gegrond op Gods verbond, en niet op eigen ervaring!

Doel van de preek

Dr. Trimp werkt vervolgens uit hoe de preek ons hart moet aanspreken. Uit Gods Woord leren we de goede geloofservaring. Dat Woord komt tot ons door de preek. Dr. Trimp verteld dat de preken vroeger ingedeeld werden in subjectieve en objectieve preken. De subjectieve preken spraken de mens in zijn hart aan, en het belangrijkste doel van de dominee was om het gevoel van de mensen te raken. Het draaide om warmte, hartelijkheid en het gevoel. Maar hier ligt weer het gevaar van het subjectivisme op de loer: de mens wordt gericht op zichzelf om zekerheid van het geloof te krijgen. Dit vind je onder andere terug in evangelische kerken. Zo preken doet geen recht aan Gods Woord. Bij objectieve preken lag de nadruk op de Schriftuitleg. Men was vooral gericht op knappe woorden. Maar dit ging langs de mensen heen, de mensen konden er voor hun dagelijks leven niets mee. Ook dit is niet wat God wil. Wat God wil door de preken, is de mensen áánspreken! Hij komt met zijn verbondsbeloften naar Zijn kinderen toe! De levende God komt naar Zijn volk. Daar moet de preek, de tekstuitleg op gericht zijn. Er mag geen tweedeling zijn in de preken: subjectief of objectief. Het moet in de preken gaan om Gods beloften. Zo krijgen we door de uitleg van de Bijbel kennis van God en zó krijgen we deel aan het eeuwige leven: Joh. 17:3:

‘Dit nu is het eeuwige leven, dat zij U kennen, de enige waarachtige God, en Jezus Christus, die Gij gezonden hebt’

.
Dat is de échte kennis van God, en die kennis raakt ons hart. Die kennis valt samen met vertrouwen in God. Het is geen kennis die als feiten naar ons toe komt en ons verder koud laat. Nee, het is kennis én vertrouwen, gewerkt door de Heilige Geest. Dat is de klank van het evangelie. En zo kan ook de weerklank van die klank van Gods Woord uit ons hart klinken! Dan mogen we door de Heilige Geest niet alleen weten wat Christus vóór ons heeft gedaan, maar ook door Hem ervaren dat Christus ín ons woont! Dit mag ons geloof versterken. Op die geloofservaring bouwen we niet onze zekerheid, maar het mag ons geloof wel versterken, zoals dat ook staat in de Heidelberge Catechismus vraag en antwoord 86. Christus werkt door de Heilige Geest in de preek het geloof, en de Heilige Geest bindt ons hart aan Christus. Zo gaan klank en weerklank samen. Eerst klinkt de klank van Gods Woord, en daarop volgt de weerklank in ons leven.

Gods Woord leidt ons

Onze geloofservaring is hier op aarde nog altijd onvolkomen. De goede werken die we mogen opmerken door de Heilige Geest zijn nog altijd bevlekt met zonden. Maar we mogen uitzien naar de wederkomst van Christus, dan zal onze ervaring ook volkomen zijn! Dan gaan leer en ervaring samen op. Nu moet de leer de leiding geven, want alleen Gods Woord is volmaakt, zoals dat staat in psalm 12:7:

‘De woorden des HEREN zijn zuivere woorden, gedegen zilver, in een smeltoven in de aarde zevenvoudig gelouterd.’

Daarom is het belangrijk dat Gods woorden in de preek tot ons komen. Daar gaan de volgende hoofdstukken van het boek over. Die zullen we behandelen in het volgende artikel uit deze serie.

‘Klank en Weerklank’

Door prediking tot geloofservaring

Dr. C. Trimp
ISBN 9060158369
Uitgeverij De Vuurbaak Barneveld