70 jaar

Zeventig jaar Waar hebben we het over? We hebben het over de kerkelijke gebeurtenissen van zeventig jaar geleden. Dan is het 1944. Het laatste en zwaarste oorlogsjaar. Dan hebben we het over augustus 1944. Om precies te zijn: over 11 augustus 1944. En dan weet u het toch allemaal? Dat was de dag van de Vrijmaking. De dag van de vrijmakingsvergadering in Den Haag.

Voorbereiding

De geschiedenis mag u bekend zijn. Er is veel literatuur over. Vroeger op school en tegenwoordig op catechisatie werd en wordt erover verteld. Hoe ernstig de moeiten in de kerk waren. De generale synode had een onschriftuurlijke uitleg over Verbond en Doop aanvaard en uitgesproken dat die uitleg geleerd moest worden in de kerken. Art. 31 van de Kerkorde was buiten werking gesteld. De hoogleraren Schilder en Greijdanus waren geschorst en afgezet vanwege hun Bijbelse en kerkrechtelijke bezwaren. Trouwe gereformeerden konden geen kant meer op.

Op 4 augustus werd in Voorburg, in het huis van de fam. Van Kouwenhoven, de ernstige situatie besproken. In het bijzijn van ds. Knoop, prof. Schilder, en een aantal broeders uit het hele land. Wat moet er nu gebeuren? Nu de generale synode een binding heeft opgelegd die boven de Schrift uitgaat? Nu de generale synode de Kerkorde, de regels van het kerkverbond, zo heeft geschonden? Nu er geen enkel beroep meer mogelijk is? Nu de Gereformeerde Kerken afstand hebben genomen van de waarheid van het Woord?

Vergadering

Besloten werd om een week later zo veel mogelijk bezwaarde kerkleden op te roepen om naar Den Haag te komen om de zaak breed met elkaar te bespreken. Dat werd de bijeenkomst op 11 augustus.

De broeders huurden een zaaltje van het Leger des Heils, in de verwachting dat er niet zo veel mensen zouden komen. Als gevolg van de oorlogssituatie. Maar de verwachtingen werden beschaamd. Er kwamen honderden! Uit alle delen van het land. Want het ging om Gods Kerk en Gods werk! Daarom werd op het allerlaatst uitgeweken naar het gebouw van de Evangelisch-Lutherse Kerk. Daar werd gesproken door ds. H. Knoop, door prof. K. Schilder en door emeritus-hoogleraar S. Greijdanus. Daar werd de inmiddels opgestelde Acta van Vrijmaking voorgelezen en aanvaard.

De Vrijmaking nam een aanvang en werd een feit. De Gereformeerde Kerken werden opgeroepen tot echte hervorming, door te breken met de besluiten van de synode en terug te keren naar Gods Woord.

Voortzetting

Belangrijk was op die vergadering dat duidelijk gesteld werd dat men geen nieuwe kerk wilde stichten! Beslist niet. Integendeel, de kerken werden opgeroepen om terug te keren. Gebroken moest worden met onschriftuurlijke en niet-kerkordelijke besluiten van de synode. Wanneer dat zou betekenen dat men niet meer met de bestaande kerken kon vergaderen, dan was dat de consequentie. Maar dat zou geen breken van de kerk zijn, maar voortzetting.

Plaatselijk

Nadrukkelijk werd ook gezegd door prof. Schilder dat het een zaak was van plaatselijke kerken. De aanwezigen werden opgeroepen om met de Acte van Vrijmaking naar hun plaatselijke kerkenraad te gaan. En die op te roepen om met de onschriftuurlijke besluiten te breken. Zo hoort dat. Want iedere gemeente van Christus is zelfstandig en de hoogste macht is door de HERE Christus in handen gelegd van de plaatselijke kerkenraden.

Afscheiding

Op die vergadering liet Schilder ook zien dat dit niet iets nieuws was in de kerkgeschiedenis. Het was eigenlijk net als in de tijd van de Afscheiding. Toen en nu ging het om de vraag: blijven we trouw aan Gods Woord? Aan Gods Verbond en beloften? Of gingen en gaan we eigen wegen volgen? De Vrijmaking van 1944 was helemaal in de lijn van de Afscheiding. De HERE riep zijn volk, zo mogen we dat zeggen, weg van onomkeerbaar gebleken woordverlating en eigenwilligheid. Om zijn volk, zijn kerk te bewaren. Dat was de zaak in 1834. Dat was de zaak in 1944.

Kosten

Prof. Schilder maakte ook duidelijk dat zulk oproepen tot reformatie, en het niet meer samen kerk kunnen zijn, ongetwijfeld veel zou kosten. Reformatie en scheiding leveren verdriet op en pijn. Moeite en strijd. Wij weten dat ook wel. Reformatie gaat altijd dwars door gemeenten. Dwars door families, door gezinnen soms. Het gaat gepaard met veel woede en bitterheid. Met laster en schelden.

Daar moest men zich van bewust zijn, gaf Schilder aan. Wie dat niet wilde, wie de kosten niet in geloof wilde dragen, die moest er maar niet aan beginnen!

Ja, want reformeren brengt lijden mee. Om dat te aanvaarden is gelóóf nodig.

De HERE werkt door

Zo maar een paar zaken die aan de orde waren zeventig jaar geleden. En die nog altijd aan de orde zijn.

De HERE werkt door. Steeds als zijn volk dreigt overgeleverd te worden aan afval, steeds als zijn kerk het gevaar loopt geen kerk meer te zijn, grijpt Hij in. Door mensen te geven met geloof en met inzicht, die de leden van de kerk laten zien wat er aan de hand is. Die kunnen oproepen tot reformatie.

We hebben het zelf ervaren in de jaren 2003 en 2004. En daarna.

En ook vandaag gaat de roeping uit naar allen die leven in een kerk en een kerkverband waar de waarheid van Gods Woord geweld aangedaan wordt, om te breken. Om volledig, niet alleen met woorden maar ook met de eenvoudig gelovige daad, helemaal terug te keren naar de gehoorzame dienst van het Verbond.

Gedenken

Zon terugkeer is altijd het werk van de HERE. Hij bewerkt geloof en inzicht en het werk dat nodig is. Altijd. Dat werk van de HERE moeten we gedenken. Mozes hield het de Israëlieten al voor na de Uittocht uit Egypte, in Exodus 13:3: Gedenkt deze dag, waarop gij uit Egypte, uit het diensthuis, gegaan zijt; want met een sterke hand heeft de HERE u daaruit geleid. Jozua richtte twaalf stenen op, na de doortocht door de Jordaan, in het midden van de rivier, en twaalf stenen op de oever.

Het werk van de HERE moet door ons herdacht worden. Het werk van de HERE zoals beschreven in de Bijbel. Maar ook zoals we dat mogen zien in de geschiedenis van de bewaring van de kerk. In de zestiende eeuw. In 1834. In 1886. In 1892. In 1944. In 2003 en 2010. Vandaag.

Herdenken.

Om de HERE eer te geven. De eer die Hem toekomt.

Om onze kinderen, het volgende geslacht, te leren helemaal op hun HERE te vertrouwen.

Om te leren de HERE alleen te volgen in alle omstandig-heden. In overgave en gehoorzaamheid.

Gods werk zeventig jaar geleden Bewaring van de kerk. Zichtbaar teken van Gods trouw. Zichtbare oproep om aan Hem alleen vast te houden in alles.

Zien we het nog? Vertellen we erover? Leren we ervan?