Euthanasie

levensbeëindigingeuthanasiepersoonlijke verantwoordelijkheidEuthanasie: wat is het precies, wat zijn redenen voor mensen om euthanasie te willen? Hoe kijken wij vanuit Gods Woord hier tegenaan en wat moeten en kunnen wij zeggen wanneer wij met andersdenkenden hierover in gesprek gaan? In dit artikel willen we hier eens met elkaar naar kijken.

Mw. J. (55 jaar) is ongeneeslijk ziek. Ze heeft een aantal behandelingen gehad, maar deze hebben niet geholpen. De artsen hebben aangegeven dat verdere behandeling niet meer mogelijk is. Haar lichaam takelt langzaam verder af. Ze weet dat ze lijdt aan een progressieve ziekte. Uiteindelijk zal ze zelf niets meer kunnen.

Mw. J. heeft een verzoek tot euthanasie gedaan bij haar huisarts. In een aantal gesprekken heeft de huisarts haar verteld over de voorwaarden voordat daadwerkelijk euthanasie mag worden toegepast. Een andere arts wordt erbij betrokken die bevestigt dat mw. J. aan de voorwaarden voldoet. En mw. J. blijft bij haar besluit. Het leven heeft voor haar geen zin meer. Haar situatie is uitzichtloos en het wordt steeds ondraaglijker. Het is beter wanneer het allemaal voorbij is.

Samen met de huisarts heeft mw. J. een datum uitgekozen waarop het gaat gebeuren. Op de dag zelf is mw. J. erg rustig en ze is blij dat het moment eindelijk is aangebroken. Ze heeft goed afscheid kunnen nemen van haar familie en vrienden. Het leven is voltooid. Mw. J. krijgt via een infuus een slaapmiddel toegediend waardoor zij in coma raakt. Daarna wordt een spier-verslappend middel toegediend, dat er uiteindelijk voor zorgt dat het hart ermee stopt. Na een uur is mw. J. in alle rust en zonder pijn overleden. Een mooiere dood had zij zich niet kunnen wensen.

Wat is euthanasie?

Het woord euthanasie stamt af van het Griekse woord euthanatos dat letterlijk goede dood betekent. Wanneer het leven ondraaglijk wordt (er is geen uitzicht meer op verbetering) bestaat de mogelijkheid om actief een einde te maken aan het leven. Het wordt gezien als een waardige manier van sterven zonder pijn en lijden. Op deze manier wordt een lange lijdensweg voorkomen. Wanneer je weet dat het leven alleen maar moeilijker en bijna ondraaglijk wordt, kun je ermee stoppen en toch nog op een waardige manier sterven. Eigenlijk klinkt het best wel mooi, vind je niet?

Van euthanasie is sprake als het leven actief wordt beëindigd. Actief betekent dat je er iets voor moet doen, het gaat dus niet zomaar. Zoals je in het voorbeeld aan het begin van dit artikel hebt gelezen, wordt er bij euthanasie via een infuus een slaapmiddel toegediend. Dit zorgt ervoor dat je in een zware slaap (coma) raakt. Daarna wordt een spierverslappend middel ingespoten. Het hart is een spier, dus het gevolg is dat het hart stopt met werken. In totaal duurt dit proces ongeveer 10-30 minuten. Een snelle dood dus, waar je overigens bijna niets van merkt.

Euthanasie is toegestaan in Nederland, maar het mag niet zomaar worden uitgevoerd. Er moet aan een aantal belangrijke voorwaarden worden voldaan, we noemen ze even kort: de patiënt heeft een vrijwillig en weloverwogen verzoek gedaan, er is sprake van uitzichtloos en ondraaglijk lijden, de patiënt moet door de arts goed geïnformeerd worden over de situatie en de vooruitzichten van de patiënt, arts en patiënt zijn tot de overtuiging gekomen dat er geen andere behandeloptie meer is, er wordt een tweede, onafhankelijke arts ingeschakeld die beoordeeld of er inderdaad aan de eisen wordt voldaan en tot slot moet de levensbeëindiging op medisch zorgvuldige wijze (volgens protocol) worden uitgevoerd. Er gaat dus heel wat aan vooraf, maar het is mogelijk.

Euthanasie komt steeds meer voor, het is in opmars. Ook wij komen ermee in aanraking, de één meer dan de ander, bijvoorbeeld op ons werk of in onze kennissen- en familiekring. Toch is het goed om er iets over te weten, zodat je je er een mening over kunt vormen. Zeker voor ons, als christenen, is dit belangrijk. We leven in een wereld waarin met God geen rekening meer wordt gehouden. Men denkt zelf de beschikking over alles te hebben, zelfs over het leven.

Waarom euthanasie?

Wat zijn nu redenen voor mensen om euthanasie te willen? In het algemeen wordt vaak genoemd dat het toepassen van euthanasie verder (ondraaglijk) lijden voorkomt. De meest voorkomende reden om euthanasie te willen, heeft te maken met lichamelijke aspecten, zoals een ernstige, ongeneeslijke ziekte met pijn, benauwdheid of (een beginnende) dementie. Maar psychische en sociale aspecten spelen zeker ook een rol, zoals angst, depressief zijn, gevoelens van zinloosheid en eenzaamheid.

Men zou deze ernstige en ondraaglijke situaties zelf actief kunnen beëindigen door middel van het toepassen van euthanasie. Men ziet dat als een mooi en goed einde van het leven, dan is alle ellende en pijn voorbij.

Maar is het dan echt een mooie en goede dood, is de pijn en ellende dan echt voorbij? Wij geloven dat er leven is na de dood voor hen die in God geloven. Een leven zonder ellende en pijn, ja dan is het echt voorbij! Wij weten ook dat het voor de ongelovigen niet zo zal zijn, voor hen wordt de pijn en het lijden alleen maar erger. Dat is waar men vaak niet aan denkt, omdat er een hele andere kijk op het leven en de dood bestaat. Er is geen geloof in God, waardoor mensen zelf iets bedenken over het leven na de dood, zoals het voor altijd rusten, of het geloof dat er echt niets meer is. Het leven is gewoon klaar, voltooid, voorbij.

Autonomie en zelfbeschikkings-recht

Het is opvallend dat er in de gesprekken over euthanasie veel wordt gesproken over de autonomie (onafhankelijkheid) en het zelfbeschikkingsrecht van de mens: de mens maakt zijn eigen keuzes en doet wat hij wil, ook wat betreft zijn eigen leven. Dat staat centraal.

Als we kijken naar de relatie tussen God en mens kan er geen sprake zijn van een algehele autonomie van de mens, oftewel dat de mens alles zelf bepaalt wat hij wil. Natuurlijk maken wij wel zelf keuzes in ons leven, maar wat is hierbij ons uitgangspunt?

In een relatie spreekt iemand waarop de ander antwoordt. Zo is het ook in de relatie tussen God en mens: God spreekt, de mens antwoordt (in geloof en gehoorzaamheid). In dit kader kunnen we dan ook beter spreken van een persoonlijke verantwoordelijkheid van de mens (tot God) van waaruit wij keuzes maken in het leven. Steeds moeten wij ons in het maken van keuzes afvragen: is dit tot eer van God?

Wat de HERE zegt over het leven

Dat de HERE het leven Zelf heeft geschapen, weten we uit de Bijbel. De mens is als beeld van God geschapen (Gen. 1:26) en van God afhankelijk. God heeft de beschikking over het mensenleven; Hij geeft en neemt het leven op zijn tijd (Job 1:21). Wij hebben dus zelf geen beschikking over ons eigen leven. Dat wij bestaan, hebben wij niet zelf bedacht of er zelf aan meegewerkt. De HERE heeft ons dit leven gegeven. Hij leidt ons leven (zie HC Zondag 10). Het is onze taak en verantwoordelijkheid om goed met dit gekregen leven om te gaan. Het zal niet alleen een rooskleurig leven zijn, nee er is veel ziekte en ellende in deze wereld. Ook een ernstige ziekte zullen wij uit Gods vaderhand moeten ontvangen. Maar dat is moeilijk! Ja, dat is het zeker, maar we moeten er ook niet voor wegvluchten. Juist in die levenshouding van ook het ontvangen van minder mooie en ernstige dingen, getuigen wij van ons geloof in onze Schepper.

Daarnaast leert de HERE ons Zelf in het 6e gebod: gij zult niet doodslaan, hoe wij met het mensenleven moeten omgaan, zie HC Zondag 40. Daarin staat dat wij het leven van onze naasten moeten beschermen, maar ook ons eigen leven. Doden is op geen enkele manier toegestaan.

Maar, wordt dan wel eens gezegd, zelf het leven beëindigen zodat verder lijden bespaard blijft, is toch juist veel beter voor iemand? Dan wordt toch zoveel mogelijk schade voorkomen? Zou de HERE dat dan niet graag willen?

Wat zou jij hierop antwoorden? Bedenk bij deze vragen vanuit welk kader dit wordt gezegd. Vanuit de mens gezien lijkt het inderdaad zo, maar wat vraagt de HERE? Is het mijn wil of de wil van de HERE die ik gehoorzamen moet?

In gesprek

Het gesprek voeren over euthanasie met anders-denkenden is best lastig. Je staat immers allebei anders in het leven, met een ander uitgangspunt. In dit artikel hebben we een aantal kanten van euthanasie besproken. Ook hebben we vanuit de Bijbel proberen uit te leggen waarom dit tegen Gods wil is.

Bij euthanasie wordt het leven actief beëindigd met als doel om iemand een mooie, waardige en zo mogelijk pijnvrije dood te geven. Bij euthanasie wordt als het ware het heft in eigen handen genomen en besloten: nu is het leven goed geweest, het is klaar, er mag een einde aan worden gemaakt.

Hierbij gaat men te ver. Wie zijn wij, nietige mensen, om voor God te bepalen wanneer het leven klaar is? Zou de God die Zelf de levensadem in de neus van de mens blies (Gen. 2:7), ook niet Zelf bepalen wanneer de mens zijn laatste levensadem weer uitblaast?

In een gesprek kun je uitleggen dat je uit gehoorzaam-heid en in vertrouwen op God het leven zoals het is, aanvaardt. Natuurlijk is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Want bij een ernstige ziekte wordt dat moeilijker. Het geloof in God en het vertrouwen dat de Here alles leidt, is zo belangrijk in ons leven! Het biedt een grote troost, in het bijzonder in momenten van ziekte.

God heeft ons het leven gegeven, als een geschenk. Weliswaar een leven door zonden getekend, door onze eigen schuld. Maar Hij laat ons daar niet in zitten. Hij heeft ons wel hèt leven gegeven, door zijn Zoon Jezus Christus. Ondanks dat er veel pijn, ziekte en verdriet is in dit leven, mogen wij weten dat het maar tijdelijk is. Het wordt beter, veel beter en dat mag onze troost zijn in dit leven!

en Hij zal alle tranen van hun ogen afwissen, en de dood zal niet meer zijn, noch rouw, noch geklaag, noch moeite zal er meer zijn (Op. 21:4).

Dit is niet alleen voor ons een grote troost, maar voor alle mensen op deze wereld wanneer zij in God geloven. We moeten bedenken dat alle mensen, op hun tijd, voor Gods aangezicht zullen verschijnen om verantwoording af te leggen (2 Kor. 5:10, Rom. 14:12). Laten wij daarom bidden dat nog veel mensen zich mogen bekeren, dat zij leren kennen de enige, ware God, die troost en geneest. Dan kun je pas werkelijk uitzien naar een mooi en goed leven na de dood!