Jong begin van de kennis

Kijk naar de mier, luiaard, zie zijn wegen en wordt wijs. Dat is een opmerkelijke zin. Leren van de mier, dat doen we niet iedere dag. Koning Salomo schrijft over het leren van de mier in het boek Spreuken. Een boek voor jongeren, om hen kennis en bedachtzaamheid te geven, volgens Spreuken 1:4. Hoe gaat dit boek dan aan jou kennis en wijsheid bijbrengen? Gewoon lezen wat er staat en daardoor jouw kennis vermeerderen? Laten we kijken hoe prikkelend en actueel het boek Spreuken voor jou is.

De vreze des HEREN

Kennis vergaren, dat is belangrijk want daar kun je carrière mee maken, toch? Je moet je verstand trainen en geschikt maken om je beroep uit te kunnen oefenen. De maatschappij zet druk op de studenten door te zeggen dat je moet presteren om het beste uit jezelf naar boven halen. Ook je omgeving doet mee: doe je best bij je studie, daar bereik je wat mee. En wordt er dan weleens verteld hoe je dat moet doen, je verstand goed gebruiken?

Salomo heeft in zijn wijsheid, die hij van God heeft ontvangen, spreuken geschreven. Die zijn er om je te helpen kennis te vergaren zoals God dat wil. Direct aan het begin van het boek schrijft hij het motto dat voor het hele boek geldt:

De vreze des HEREN is het begin der kennis; de dwazen verachten wijsheid en tucht. (Spr. 1:7).

Als je het boek Spreuken leest moet je altijd deze kern in je achterhoofd houden. Deze kern verklapt al hoe kennis en wijsheid ontstaan: ze komen van de HERE.

Hem kennen

Als je het boek Spreuken snel doorleest zie je allemaal korte stukjes tekst van hooguit 2 à 3 regels. Dat lijkt op tegeltjeswijsheid, spreuken die we op een tegel schrijven en aan de wand hangen.

Toch zijn de spreuken van Salomo anders dan die de mensen uit onze tijd hebben gemaakt. Deze spreuken staan in een groter verband.

Allereerst in de context van het boek Spreuken, maar dan ook in het geheel van de Bijbel. Het zijn niet alleen wijsheden. In het boek wordt onderwezen in levenswijsheid tot eer van God. Het gaat erover hoe je in het dagelijks leven omgaat met verleidingen en zorgen.

Maar het geeft ook aanwijzingen hoe je heilig voor God kunt leven. Eigenlijk gaat het over alles in je leven. Dan is het niet gewone wijsheid, maar dan is het verbondswijsheid. De spreuken zijn wijsheid die de Here ons geeft om wijs met Hem in het verbond te leven.

Dit heeft grote gevolgen voor het dagelijks leven, lees maar alle tips en aanwijzingen die Spreuken daarvoor geeft.

Ken Hem in al je wegen, vertelt Salomo in hoofdstuk 3, dan zal Hij je paden recht maken. Dit is niet zomaar een spreuk, dit is pure ernst en waarheid. Leven met God doe je niet alleen als je ruimte maakt om te bidden of te lezen, nee, dat is er op elk moment van de dag.

Moet ik dan ook rekening met God houden als ik op school zit? Ja, ook dan. In alles wat je doet. Wie in zijn levenswandel de HERE erkent, die wordt gezegend.

Dat wil niet zeggen dat er niets meer is om je zorgen over te maken. Wel zal de HERE bij je zijn in al je zorgen.

Wat is dat kennen van de HERE precies? Hem liefhebben en gehoorzamen. In alles wat je doet, ga je dan biddend overleggen met God. In je studie onderwerp je je aan het gezag van de Vader, de studie kan namelijk niet neutraal beoefend worden. In de volgende alinea zal ik uitleggen hoe de spreuken dit verder uitleggen.

Verstand gebruiken

Op school zit je om te leren en kennis te verwerven voor je ontwikkeling en toekomst. En als je dan veel geleerd hebt, krijg je zelfvertrouwen. Je hebt dan wat bereikt en kunt steunen op je eigen wijsheid.

Salomo legt het anders uit.

Vertrouw op de HERE met uw ganse hart en steun op uw eigen inzicht niet. (Spr. 3:5).

Als we dit samen lezen met de kern van Spreuken, de vreze des HEREN is het beginsel van de kennis, dan begrijpen we wat Salomo bedoelt. Alleen wat in geloof gebeurt, is voor God wijsheid en inzicht. Ook al lijken sommige mensen zo wijs, zonder geloof is het dwaas en nutteloos. De wijsheid in het geloof is kostbaar, het verdiept je geloof.

Wat opvalt is dat er steeds weer terug moet worden gegrepen naar de Schrift en het geloof. Het verstand mag niet boven de Schrift gaan staan, ook al denken we het vaak beter te weten. Maar als je op school zit, moet wat de Bijbel leert, gaan boven wat je van de leraar leert. Studeer je, dan is er een grote kans dat de leraren vanuit de evolutietheorie hun vak uitoefenen. Dan is het nodig dat je altijd waakzaam bent, en je niet inlaat met soms onschuldig lijkende opdrachten en literatuur. Een leraar kan de evolutietheorie over laten komen als de normaalste zaak van de wereld. Dat is het moment waarop je kunt laten weten dat het voor jou, als christen, niet de normaalste zaak van de wereld is dat de mens van de aap afstamt.

Hoe je dat invult, is per situatie verschillend. Daarin kun je erop vertrouwen dat de Geest de wijsheid geeft om van God te getuigen. Soms denk je dat je niet sterk genoeg in je schoenen staat om over de Bijbel te praten. Blijf dan ook altijd bidden en vragen dat je niet bezwijkt en God mag blijven volgen, ook als het moeilijk is. En bedenk ook dat het belangrijk is om de Schrift steeds meer te verstaan, om zo de goede woorden te spreken. Neutraal in je schoenen staan is niet mogelijk. Het is voor God of tegen God.

Kijk naar de mier

In de inleiding heb je gelezen dat er gesproken wordt over de mier. We moeten leren van de mier. Het kleine beestje is altijd bezig en verzet een bult werk op lange werkdagen. Ook kijkt een mier vooruit, in de zomer maakt hij het eten klaar voor de winter. Het is opmerkelijk dat de mier alles doet zonder dat er iemand is die hem aanstuurt. Leer daar maar van, zegt Salomo. Wees niet lui, blijf niet liggen als je uit bed moet. Dat doet een luiaard wel, die blijft liggen. Laat maar zien dat je graag bezig bent in het dagelijks werk, dat je graag bezig bent om God daarmee te eren.

Er zijn nog meer spreuken die over de dieren gaan, kijk maar in Spreuken 30:24-31, daar lees je over de mieren, klipdassen, sprinkhanen, hagedissen, leeuw en windhond. De Bijbel leert ons ook op andere plekken dat we van de dieren kunnen leren. Job 12:7 zegt daarvan het volgende:

Maar vraag toch het gedierte, en het zal u onderrichten; het gevogelte des hemels, en het zal u inlichten.

Het is bijzonder dat God de dieren gebruikt voor het onderwijs. De mens is veel meer gegeven dan de dieren. Het zal je dan ook klein maken dat je van de dieren moet leren.

Werk in dankbaarheid

Veel spreuken laten zien wat de rijkdom van het geloof is. Het beschermt je, het maakt je paden recht en geeft liefde. Het grote verschil tussen het aannemen en niet aannemen van het geloof wordt hier op bijzondere wijze duidelijk. Dit is te zien in de woorden die Salomo gebruikt om de gaven voor de gelovigen uit te drukken. Voor de dwaze ongelovigen is er geen heil, geen enkel goeds.

In ons werken moet de vreze des HEREN centraal staan. We zijn geschapen om werk te verrichten en daarin ook te leven tot eer van God en Hem lief te hebben (zie HC Zondag 3). Zie het dan ook als een zegen en niet als een vloek. Het werken is ons gegeven voor het levensonderhoud en om anderen, die misschien niet meer kunnen werken, te voorzien in hun levensbehoefte. Je mag dankbaar zijn dat je kunt studeren om je voor te bereiden op het werk later.

Bijbelstudie

Lees het boek Spreuken en je zult zien dat je je verbaast over de praktische en actuele teksten die erin staan. De schrijver weet wat in mensen omgaat en kan daardoor de dagelijkse blijdschap maar ook verzoekingen duidelijk schetsen. Hij schrijft voor jongeren, dat ze wijsheid bij God zullen zoeken. Jij kunt zo je leven tot eer van God leren indelen. Het boek helpt je de Bijbel te leren verstaan.

Lees het voor jezelf, en gebruik het als Bijbelstudie. De verenigingen zijn bijna afgelopen, gebruik de tijd die daardoor vrij komt om door te gaan met Bijbellezen. Houdt in deze periode van vakantie en vrije tijd de persoonlijke Bijbelstudie vast en leer uit het boek Spreuken. Het boekje Maar één keer jong van ds. Blok kun je goed gebruiken om de spreuken te leren verstaan aan de hand van de Tien Geboden.