God spreekt en wij luisteren … ?

Elke zondag worden wij als Gods gemeente twee keer geroepen om naar de kerk te komen. We ontmoeten de HERE en Hij onderwijst ons met Zijn Woord. Maar hoe luister je daarnaar? Misschien zit je soms wel eens te wachten op het ‘amen’. Maar het kan ook zijn dat je de kracht van de prediking merkt op de zondag en in de rest van de week. In dit artikel zullen we zien wat de preek is en wat de HERE daarom vraagt dat wij met de preek in ons leven doen. Aan het einde van dit artikel zullen we je daarvoor een aantal praktische tips geven.

De eerste kerkdiensten

De kerkdienst is een ontmoeting tussen God en Zijn volk. De HERE zoekt Zijn volk op om voor Zijn volk te zorgen. En dat is altijd al zo geweest, vanaf het begin van de Bijbel al. In het paradijs was er een intieme omgang tussen God en Adam (Genesis 2). Maar toen kwam de zondeval. Was het toen over met de ontmoetingen tussen God en de mens? Nee. We mogen gelukkig lezen dat de HERE Adam en Eva zelfs toen nog opzocht, om vervolgens te verkondigen dat Hij de mens zal verlossen door Zijn Zoon te zenden.

Ook daarna zijn er steeds weer ontmoetingen tussen de HERE en Zijn volk. Lees maar in Genesis 4 : 26:

’Toen begon men de naam van de HERE aan te roepen.’

Dat aanroepen betekent dat ze God openlijk gingen aanbidden en belijden. We kunnen hier dus spreken over de eerste kerkdiensten uit de geschiedenis. Ook daarna hield het niet op. Denk bijvoorbeeld aan de ontmoeting tussen de HERE en Abraham (Genesis 18 : 1-15) of Israël (Exodus 19). Allemaal gebeurtenissen waarbij de HERE en Zijn kinderen samenkwamen.

Kerkdiensten nu

Nu komen wij nog steeds elke zondag twee keer in een eredienst bij elkaar om de HERE te ontmoeten in het midden van Zijn gemeente. Tijdens de kerkdienst gebeuren veel dingen. Er wordt gezongen, de wet wordt voorgelezen, er wordt een preek gehouden en er wordt gecollecteerd. Het lijkt alsof het allemaal in een willekeurig gekozen volgorde gebeurt. Maar toch zit er een soort ritme in. Het is steeds een spreken van God en een antwoorden van ons op dat spreken. Vaak antwoordt de gemeente met zingen. De HERE geeft Zijn wet, wij zingen. De HERE zegent ons, wij zingen. We zingen, omdat we Hem willen loven voor de liefde, de zegen en de waarschuwingen die Hij ons geeft. Het is daarom erg belangrijk om op te letten tijdens het lezen uit de Bijbel en tijdens het zingen, om te weten waarop je en wat je antwoordt. Want de HERE vindt het mooi als je met je hart Psalmen zingt tot Zijn eer:

‘Nochtans bent U de heilige, die troont op de lofzangen Israëls’ (Psalm 22 : 4).

Het ‘ritme’ van de kerkdienst noemen we de liturgie: het is de volgorde waarin alle elementen van de kerkdienst elkaar opvolgen. Als je hier meer over wilt weten kun je bijvoorbeeld ‘Fijn, naar de kerk’ van J.R. Visser of ‘Liturgie, vorm op zondag, voorbeeld in de week’ van H. Walinga lezen. In deze boekjes wordt elk onderdeel van de liturgie bekeken en uitgelegd.

Woordverkondiging

Volgens de liturgie zingen we ook een lofpsalm na de verkonding van het Woord van God. De HERE is aan het Woord geweest om ons te onderwijzen. Wij zingen dan om Hem te dienen en te loven voor wat Hij voor ons heeft gedaan. Maar hoe weten we nu waarvoor we Hem moeten dienen en loven? Dat leert God ons zelf door die verkondiging van Zijn Woord. Door de preek dus. Hoe belangrijk dat is, leren we uit Romeinen 10 : 12-15:

‘Hoe zullen zij dan Hem aanroepen, in wie zij niet geloofd hebben? Hoe geloven in Hem, van wie zij niet gehoord hebben? Hoe horen zonder prediker? En hoe zal men prediken zonder gezonden te zijn? Gelijk geschreven staat: Hoe liefelijk zijn de voeten van hen, die een goede boodschap brengen.’

We kennen God door Zijn Woord, de Bijbel (NGB art. 2-7). Maar we kunnen het Woord dus alleen geloven als het ons wordt gepredikt en uitgelegd. Denk ook aan de kamerling uit Morenland. Filippus moest hem onderwijzen voor hij tot geloof kon komen (Handelingen 8 : 26-40).

In onze tijd onderwijst de HERE ons door middel van de prediking van Zijn Woord om daarmee het geloof in ons te werken. Lees ook maar in HC vraag en antwoord 65, waar we belijden dat het geloof van de Heilige Geest komt die dat ‘in ons werkt door verkondiging van het evangelie’. Of 1 Korinthe 1 : 21:

‘Want daar de wereld in de wijsheid Gods door haar wijsheid God niet gekend heeft, heeft het Gode behaagd door de dwaasheid der prediking te redden hen, die geloven.’

De HERE heeft het zo gewild: door de prediking wil Hij mensen redden. De preek is dan ook een belangrijk onderdeel van de hele kerkdienst. De dominee houdt niet zomaar een praatje. Nee, hij brengt het Woord van God.

Verbi Divini Minister

Misschien heb je wel eens de afkorting ‘v.d.m.’ zien staan achter de naam van een dominee. Die letters staan voor Verbi Divini Minister, wat Latijn is voor dienaar van het heilig Woord. De dominee is dus een dienaar. En een dienaar is altijd ondergeschikt. De dominee is dus ondergeschikt aan wat de HERE zegt. Hij mag daarom nooit eigen ideeën van de preekstoel verkondigen, maar moet altijd Gods Woord brengen. Wat de dominee zegt moet overeenstemmen met wat de HERE heeft bedoeld met de teksten. Daar is veel voor nodig. Denk aan gebed, Bijbelstudie en studie van de Hebreeuwse en Griekse grondteksten. Vervolgens moet hij al die informatie verwerken, zodat de gemeente het kan begrijpen. Want de dominee is ook dienaar van de gemeente. Hij bedient de gemeente het Woord zó, dat de gemeente met het Woord bereikt wordt.

Dat dit een grote verantwoordelijkheid is, wordt duidelijk uit HC vraag en antwoord 83 en 84. Daar wordt namelijk beleden dat de verkondiging van het evangelie een van de sleutels van het koninkrijk der hemelen is. Met de preek die de dominee houdt, worden mensen buiten het koninkrijk gesloten. Als mensen het Woord van God in ongeloof niet aannemen, dan is er voor hen geen behoud, tenzij ze zich bekeren. Maar aan de gelovigen wordt verkondigd dat ‘al hun zonden door God om de verdienste van Christus vergeven zijn’ (antwoord 84). Een reden voor grote dankbaarheid, maar daarmee ook een grote verantwoordelijkheid voor de dominee en de gemeente.

Ook voor jou

De prediking heeft ook gevolgen voor jou en jouw geloof en behoud … Het is immers God Die je ontmoet in de kerkdienst en Die tot je spreekt in de preek! Die ook jou verkondigt dat je door de doop bij Zijn volk hoort en dat je alleen door geloof in de gekruisigde Christus behouden kunt worden (zie ook HC vraag 84). Het is dus belangrijk dat je goed oplet tijdens de kerkdienst en de preek. We willen je een paar tips geven die je kunt gebruiken om goed op te kunnen letten tijdens de preek.

Voorbereidingen

Opletten begint al bij de voorbereiding. Vaak zit je al een paar minuten voordat de kerkdienst begint in de kerk. Het orgel speelt en mensen praten met elkaar nadat ze elkaar een week niet gezien hebben. Of misschien zegt niemand iets en vindt je dat er maar een bedrukte sfeer is. Maar juist deze tijd voor de dienst kun je goed gebruiken om je voor te bereiden op de preek. Je kunt bijvoorbeeld de opgegeven Bijbelteksten alvast opzoeken. Hierdoor kun je beter begrijpen waarom sommige Psalmen gezongen worden. Doordat je al nagedacht heb over de teksten, ben je vaak geconcentreerder als de kerkdienst begint.

Ook tijdens de dienst kun je je voorbereiden op de preek. Tijdens de dienst zijn er namelijk, naast het luisteren, een aantal momenten waaraan je actief kunt meedoen. We zagen al dat het belangrijk is dat je met je hart meezingt. Met je hart meezingen betekent dat je weet wat je zingt en dat je God ermee wilt prijzen. Dat geldt ook voor het meelezen uit de Bijbel. Maar misschien is meebidden nog wel het belangrijkst voor het goed kunnen luisteren naar de preek. Want tijdens het gebed dat de dominee of preeklezer bidt, vraagt hij of de HERE Zijn Heilige Geest wilt sturen. Dan vraagt hij of de Heilige Geest de harten van de gemeente wil openen voor Gods Woord. We kunnen namelijk wel meezingen en lezen en naar de preek luisteren, maar door ons zondig en verduisterd hart zullen we dat nooit kunnen doorgronden en begrijpen. Daar hebben we Gods Geest voor nodig (zie o.a. Johannes 14 : 25, 26). Bid dus mee in je hart en vraag of de Heilige Geest ook jouw hart wil openen om zo te kunnen begrijpen wat de HERE zegt in Zijn woord.

Tijdens de preek

Na het lezen uit de Bijbel, het zingen en het bidden, begint de preek. We zagen dat de preek een belangrijk middel is van de HERE om het geloof in ons te werken. Het is daarom belangrijk dat je ook met die houding naar de preek luistert. Daarover kunnen we veel leren van de gemeente in Beréa. Paulus en Silas brachten namelijk in de synagoge van Beréa het Evangelie en ze zagen dat de Joden het Evangelie

‘met alle bereidwilligheid aannamen en dagelijks de Schriften nagingen of deze dingen zo waren.’ (Handelingen 17 : 11b).

De gemeente in Beréa wilde het Woord gelovig aannemen en in de waarheid van dat Woord blijven. Daarom onderzochten ze wat Paulus en Silas hen vertelden. Dat was geen kritisch luisteren of alles wel klopte wat Paulus vertelde. Het was een luisteren en onderzoeken om het geloof mee te versterken en om inzicht in de Bijbel te krijgen. Als je met die instelling naar de preek luistert, dan ga je je best doen om alles mee te krijgen en zoek je in je Bijbel als er een tekst wordt aangehaald. Op die manier gaat de Bijbel je meer zeggen en zal je verbanden in de Bijbel beter gaan zien.

Als je het moeilijk vindt om lang achter elkaar te luisteren, kun je ook eens proberen om met de preek mee te schrijven. Je hoeft dan niet hele zinnen op te schrijven, maar alleen belangrijke steekwoorden en pijlen die het verband tussen die woorden aangeven. Op die manier kun je beter grip krijgen op de rode lijn van de preek. Vaak geeft de dominee een thema aan de preek. Dat thema geeft de kern aan. Ook verdeelt de dominee dat thema vaak in een aantal punten, waarmee de kern uiteen wordt gezet. Die kern en de puntenverdelingen kun je goed gebruiken als structuur bij het luisteren en schrijven.

Na de dienst

En dan is de kerkdienst alweer afgelopen. We gaan weer naar huis en … wat doe je dan met de preek? We hebben gezien dat de kerkdienst een wonderlijke ontmoeting is tussen de HERE en Zijn volk. Dat Hij ons geloof wil versterken door de preek. Maar je geloof kan niet versterkt worden als je maar af en toe een preek hoort en er verder niets mee doet. Dan vergeet je het al snel weer, omdat je wordt opgeslokt in de stress en de doordeweekse bezigheden. We moeten daarom aan de slag met wat we hebben gehoord. Bij de koffie praten over de preek, om het zo beter te kunnen onthouden. Het aan de slag gaan met de gehoorde preek wordt heel mooi omschreven in Dordtse Leerregels hoofdstuk 5 art. 14: ‘Nu heeft het God behaagd Zijn genadewerk in ons te beginnen door de prediking van het evangelie. Evenzo wil Hij het instandhouden, voortzetten en voltooien door het laten horen, lezen en overdenken van het evangelie.’ (vergelijk ook 2 Timoteüs 3 : 16, 17).

Als we de preek horen, overdenken én doen, dan doen we de wil van de HERE. We kennen de HERE en Zijn wil immers alleen door Zijn Woord en de prediking daarvan? Als je dus door de week doet wat je zondags in de preek hebt gehoord, dan doe je wat je in HC Zondag 38 belijdt:

‘dat ik al de dagen van mijn leven mijn slechte werken nalaat, de HERE door Zijn Geest in mij laat werken en zo de eeuwige sabbat in dit leven begin.’

Door de week met de preek bezig zijn heeft eeuwigheids-waarde!

Tot slot …

We hebben gezien dat de kerkdienst een ontmoeting tussen de HERE en ons is. In die kerkdienst gebruikt Hij Zijn preek om ons Zijn Woord te verkondigen en om zo ons geloof op te bouwen. Dat laatste is erg belangrijk en vraagt aandachtig luisteren naar de preek. Maar ook dat je er in de rest van de week mee aan de slag gaat. We hebben je een paar tips proberen te geven die je daarbij kunnen helpen. Maar het belangrijkste daarvoor wordt helemaal aan het eind van de dienst gegeven: de zegen. Zonder die zegen is alles wat we doen voor niets. Dat belijden we ook helemaal aan het begin van de kerkdienst, door onze afhankelijkheid van God uit te spreken. Laten we dan ook met die zegen naar de preek luisteren en met de preek aan de slag gaan. Want

‘wanneer de HEER het huis niet bouwt,

is, alle metselwerk ten spijt,

de opbouw niets dan ijdelheid.’

(Ps. 127 : 1 berijmd).