Het werk van de synode van de kerken*

17 En indien gij Hem als Vader aanroept, die zonder aanzien des persoons naar ieders werk oordeelt, wandelt dan in vreze de tijd uwer vreemdelingschap, 18 wetende, dat gij niet met vergankelijke dingen, zilver of goud, zijt vrijgekocht van uw ijdele wandel, die (u) van de vaderen overgeleverd is, 19 maar met het kostbare bloed van Christus, als van een onberispelijk en vlekkeloos lam.

(…)

22 Nu gij uw zielen door gehoorzaamheid aan de waarheid gereinigd hebt tot ongeveinsde broederliefde, hebt dan elkander van harte en bestendig lief, 23 als wedergeborenen niet uit vergankelijk, maar uit onvergankelijk zaad, door het levende en blijvende woord van God. 24 Want: Alle vlees is als gras en al zijn heerlijkheid als een bloem in het gras; het gras verdort en de bloem valt af, 25 maar het woord des Heren blijft in der eeuwigheid. Dit nu is het woord, dat u als evangelie verkondigd is.

(1 Petr. 1 : 17-25)

Geachte broeders afgevaardigden, adviseur, broeders en zusters in de Here,

We hebben 1 Petr. 1 gelezen. Op weg naar de zaligheid hebben wij Gods eeuwige Woord om daaruit te leven als in Christus verloste kinderen. Om door dat levende Woord versterkt te mogen worden in ons geloof. Om bij dat krachtige Woord stand te kunnen houden in beproeving. Om met dat blijvende Woord tot behoud als kerk in gehoorzaamheid en in broederliefde de wegen te gaan die de Here ons voorhoudt.

Terugblik

Op deze slotvergadering kijken we terug op de vandaag af te ronden synode. We beseffen daarbij dat al ons werk valt onder het oordelend oog van onze Vader, zoals Petrus in vers 17 noemt.

Dat geldt voor ons persoonlijk als deelnemers aan deze synode, dat geldt ook de besluiten die we als synodevergadering samen hebben genomen en de handelingen die daarbij zijn verricht. Maar ook daarbij mogen we onze hoop richten op de vergevende genade die ons gebracht wordt door de Here Jezus Christus.

Bij onze terugblik mag voorop staan de dankbaarheid aan de Here voor het werk dat we in afhankelijkheid van Hem als synode van de kerken hebben mogen doen. Dankbaarheid omdat Hij het mogelijk maakte om voor de vierde keer op een rij met feitelijk maar 1 jaar tussentijd weer een nieuwe synodevergadering te houden.

Het is opnieuw een lange synode geworden, 11 maanden.

We hadden het ook nu liever korter gezien, maar toch bleek ook deze keer dat we de tijd nodig hadden, niet alleen om alles naar behoren te kunnen afwikkelen, met de beperkte beschikbare krachten. Maar daarbij ook met de zorgvuldigheid en het geduld dat met name m.b.t. de zaak-Dalfsen was vereist. Deze zaak kwam maar liefst terug op 13 van de 16 zittingen.

Maar ook andere zaken zoals de overname van de bibliotheek van de Stichting Het Theologische boek en de Opleiding tot de Dienst des Woords vroegen op meerdere zittingen aandacht met tussentijdse rapporten om naar behoren te kunnen worden afgewikkeld.

Wij danken de Here dat Hij ons de mogelijk heeft geschonken om alle onderwerpen af te kunnen wikkelen. We hebben Zijn leiding, bijstand en zegen afgebeden in onze bidstond van november 2011. Met een preek over de tekst Hebr. 3 : 6b, onder het thema ‘Christus roept Zijn kerk op om zich in alles aan Hèm vast te blijven houden.’

We hebben dat willen doen onder het afbidden van de gave van Gods zegen en de werking van Zijn Geest. Ook mocht voor het zondige dat er was, vergeving gevraagd worden bij het offer van onze Heiland. In die gerichtheid hebben we het werk mogen doen.

Het bleek niet altijd gemakkelijk. Het was ook niet altijd zonder spanning, vanwege uiteenlopende visies. Dat vroeg het nodige geduld, ook moesten we elkaar wel eens tot de orde te roepen.

Het is niet voor het eerst na de Vrijmaking dat er spanningen op onze generale synoden zijn geweest. Ik denk aan de eerste synode, die van Mariënberg 2005, toen we ons al direct moesten buigen over de zaak Zwijndrecht. De daarop volgende synode van Zwolle 2007-2008 kende de moeiten van de interne verdeeldheid binnen DGK te Bergentheim / Brucherveld. De synode werd toen geconfronteerd met de scheuring aldaar, toen de synodeuitspraken voor een groot deel van deze gemeente niet welgevallig waren.

De synode van Emmen 2009-2010 was daarentegen een vergelijkenderwijs erg ontspannen synode. Graag hadden we op deze synode van Hasselt deze zelfde ontspannen eensgezindheid gehad. Op veel onderdelen gold dat wel, maar helaas niet steeds m.b.t. het behandelen van de zaak-Dalfsen.

Toch heeft de Here ons als synode en zo als kerken door deze fricties en spanningen heengeleid. Al met al blijft het genade dat de Here ten behoeve van Zijn kerk in Nederland ook dit synodewerk tot een goed einde heeft doen brengen.

Want we mogen nu bij het einde zeggen, met erkenning van eigen zwakheid, dat de Here ons als zijn kerken nabij is geweest. Hij gaf de krachten. Hij gaf het nodige inzicht ook aan eenvoudige broeders afgevaardigden. Hij maakte het mogelijk om besluiten te nemen waarbij Zijn Woord, de Gereformeerde belijdenis en de Gereformeerde kerkorde de norm waren. Onder Zijn leiding en bewaring heeft Hij ons ook bijeengehouden. Zo mocht ook in zwakheid van mensen, Gods kracht worden volbracht, tot opbouw van de kerken. Dat is bepalend voor onze dankbaarheid tegenover de Here.

Mijn overzicht wat deze synode heeft mogen doen zal zich concentreren op drie hoofdthema’s.

Het eerste is de interne opbouw, het tweede betreft de binnenlandse contacten, en het derde de buitenlandse contacten.

I - De interne opbouw

Er is in de afgelopen jaren na de vrijmaking voor een groot aantal zaken door achtereenvolgende synodes een goede basis gelegd voor belangrijke gemeenschappelijke zaken. Welke zaken betreft dit?

Oude GKv–synodebesluiten

Laat ik beginnen met met het onderzoek en de herbeoordeling van alle synodebesluiten van de synodes van Ommen 1993, Berkel en Rodenrijs 1996, Leusden 1999 en Zuidhorn 2002/2003. Dit veelomvattende werk werd op deze synode afgerond. Totaal werden over onze vier synoden 374 synodebesluiten uit het verleden opnieuw behandeld. 279 daarvan, dat is 75% van alle relevante besluiten over die jaren, moesten worden afgewezen, omdat ze strijdig bleken te zijn met Schrift, belijdenis en/of kerkorde.

Dat gegeven bepaalt ons als kerken er wel bij, hoezeer de Here ons door vrijmaking heen bewaard heeft van veel afwijking, en nu heeft willen bouwen in ons allerheiligst geloof.

Een en ander is neergeslagen in rapporten en lijsten, zodat deze zo nodig bij de oude acta’s kunnen worden geraadpleegd. Deze overzichten zullen beschikbaar komen via de scriba’s van de plaatselijke gemeenten. Moge de Here zijn kerken blijven bewaren bij de zuiverheid van Zijn Woord.

Opleiding tot de Dienst des Woords

Een andere essentiële gemeenschappelijke zaak is de Opleiding tot de Dienst des Woords. De Here heeft zijn kerken ook hierbij verder geleid. In de eerste plaats bleef Hij ons Zijn Woord en Geest schenken. We mochten docenten en studenten ontvangen die zo toegerust en bekwaam gemaakt werden.

Daarnaast zijn we dankbaar voor de Deputaten Opleiding tot de Dienst des Woords die zich met grote ijver over de jaren heen hebben ingezet voor de ontwikkeling van een eigen opleiding met voldoende kwaliteit en vooral met de gewenste Schriftuurlijkheid. Dat had op de synode van Emmen al een principiële nieuwe start gekregen en daar kon op deze synode verder op worden doorgebouwd. Ook dankzij vruchtbare samenwerking van deputaten met het College van Opleiding.

Waar we in het recente verleden veel van het onderwijs hadden uitbesteed proberen we dit nu zoveel mogelijk in eigen hand te houden. Dat vraagt grote inzet van alle genoemden, dat vraagt ook grotere financiële offers en geestelijke steun van de kerken en kerkleden.

Boven alles is daarvoor vereist de zegen van de Here.

Op deze synodevergadering is de laatste hand gelegd aan de organisatie van een nieuw curriculum, dat de naam Opleiding tot de Dienst des Woords waardig moet kunnen zijn.

Onze aller aanhoudende bede om Gods zegen over deze opleiding is nodig.

Br. Bruinius is gevraagd om u wat nadere informatie te geven over de inhoud van de genomen besluiten.

Bibliotheek en financiële ondersteuning studenten

Twee verwante zaken hebben ook aandacht gevraagd. De eerste is die van de overname van de collectie van Stichting Het Theologische Boek. Naar aanleiding van een tweetal revisieverzoeken en nieuwe informatie is de synode teruggekomen van het besluit van Emmen.

Na intensief overleg is er een goede overnameregeling getroffen. Ook een locatie voor Bibliotheek en Opleiding namelijk in kerkgebouw De Hoeksteen in Zwolle. De synode is blij en dankbaar dat de Stichting bereid is haar collectie met 13.000 titels en bijbehorende inventaris af te staan aan de kerken. Inmiddels is er een uitvoeringscommissie benoemd die de verhuizing en inrichting op de nieuwe locatie zal regelen.

De andere aan de opleiding verbonden zaak is het benoemen van aparte Deputaten Ad artikel 19 voor de studiefinanciering, in het verdere verleden wel genoemd deputaten voor hulpbehoevende studenten. Art. 19 KO zegt nl.:

De kerken zullen ernaar streven dat er studenten in de theologie zijn. Zij zullen, als dit nodig is, financiële steun verlenen.

Doordat we nu een eigen opleiding hebben, die niet door het rijk is erkend, is er ook niet langer recht op studiefinanciering van overheidswege. Dat vraagt dus veel grotere offers van ons allemaal. Om daaraan extra aandacht te kunnen besteden en verstrengeling met het meer principiële werk van de Deputaten Opleiding tot de Dienst des Woords te vermijden, heeft de synode opnieuw Deputaten Ad art. 19 KO in het leven geroepen. Zij zullen belast zijn met het werven van gelden en het op verantwoorde wijze beschikbaar stellen ervan. We hopen dat de Here ook dit zo belangrijke werk m.b.t. de Opleiding wil zegenen.

Leespreken en Bijbelvertaling

Een derde gemeenschappelijke zaak die vanaf het prilste begin na de vrijmaking aandacht heeft gehad is die van liturgie inclusief beschikbaarheid van leespreken en de Bijbelvertaling. Om kerk te zijn is ook dit van het grootste belang. Vanaf GS Zwolle 2007-2008 zijn er Deputaten Liturgische Voorzieningen die een dienende taak hebben. Met zo weinig nieuw vrijgemaakte predikanten en zo ontzettend veel in de GKv achtergebleven predikanten, hadden we niet alleen behoefte aan veel beschikbare preken op papier. Daarnaast was er ook alle reden om kritisch om te gaan met de wel beschikbare preken. Wat kan wel en wat kan niet gelezen worden i.v.m. de Schriftuurlijke betrouwbaarheid?

Al door het voorlopig kerkverband dus vóór Mariënberg zijn er in 2004 richtlijnen voor opgesteld. Vervolgens heeft dit op elke synode aandacht gehad. Er is door de jaren heen ook veel praktisch werk voor verzet, ik denk maar even aan het selecteren van preken en het overzetten van geluidsopnames naar tekst op papier. Inmiddels zijn er in totaal meer dan 1700 preken beschikbaar.

Van een van de kerken was er ter synode een vraag gekomen of de kerkenraden bij de adviezen van de synode, toch niet de vrijheid hebben in de keuze voor de te lezen preken. Ter beantwoording daarvan heeft deze synode een paar besluiten genomen, die daarover duidelijkheid moeten geven. Belangrijk uitgangspunt daarbij is het waarborgen van de Schriftuurlijke betrouwbaarheid van de preken, en de eenheid van de kerken. De synode heeft in verband met het belang ervan besloten om hierover een publicatie te laten uitgaan naar kerkenraden en kerkleden (zie De Bazuin Jg. 6, no. 36).

Door de Deputaten Onderzoek Herziene Statenvertaling is al vanaf GS Mariënberg 2005 onderzoek verricht naar de betrouwbaarheid en leesbaarheid van deze Bijbelvertaling als mogelijke vervanging van de Bijbelvertaling van het Ned. Bijbelgenootschap van 1951.

Deze deputaten hadden van GS Emmen de opdracht om te bezien of er al een definitieve beslissing over kerkelijk gebruik van deze vertaling genomen kon worden. Ze heeft daartoe werk verzet, waarbij ook beoordelingen van kerkenraden en kerkleden zijn betrokken.

De synode achtte het op aangeven van de deputaten echter nu nog niet het moment om zo’n ingrijpende beslissing te maken. Er is nog meer werk ter afronding van het onderzoek noodzakelijk. Niet dat er belangrijke twijfels gerezen zijn over deze vertaling, maar omdat er wel een goede fundering moet zijn waarop een beslissing voor vele vele jaren zal moeten rusten. We hopen nu op de volgende synode, en dat is D.V. de synode 2014 te Groningen, tot een definitief besluit te komen. Moge de Here over het vele daarvoor nog nodige onderzoek van de deputaten zijn krachten en gaven schenken.

Frequentie van de synode en rechtspraak

Na vier synoden konden wij wel vaststellen dat een heel aantal gemeenschappelijke zaken nu zover ontwikkeld zijn dat er een rustiger tijd mag aanbreken. Wij hebben daarom besloten weer terug te gaan naar de normale frequentie die de kerkorde aangeeft, nl. eens per drie jaar in plaats van twee jaar zoals tijdelijk vanaf GS Mariënberg was ingesteld.

Dat geeft de deputaten meer tijd om tussentijds hun opdracht te kunnen uitvoeren. Het zal hopelijk ook in de plaatselijke kerken meer rust geven. Er is meer tijd voor de bestudering van de synodebesluiten, en ambtsdragers zullen minder vaak belast worden met synodewerk.

Er was daarbij wel een andere regeling nodig voor het behandelen van eventuele appelzaken tegen één van de classes. Want het feit dat er de laatste jaren elke twee jaar een nieuwe synode was, had als achtergrond dat we geen particuliere synode meer kennen. Juist deze particuliere synode behandelde elk jaar appelzaken tegen de betrokken classes.

Om appelzaken nu niet te lang te laten wachten, is besloten dat niet langer de generale synode beroeps-instantie is maar dat voortaan voor de ene classis de andere classis beroepsinstantie wordt. Dat betekent dat appelzaken tegen een classis in principe direct bij de andere classis in behandeling kunnen worden genomen. Dat is dan ook gelijk de laatste beroepsinstantie. Het is voor alle kerkleden belangrijk om deze nieuwe regeling goed te bestuderen. We hopen dat een en ander niet alleen de rust maar ook het recht mag dienen binnen onze kerken.

Ook andere deputaten gaven ons bemoedigende rapporten. Op basis van het rapport van Deputaten Curatoren Landelijk Kerkblad en Websites mocht gezondheid geconstateerd worden bij de uitgave van het kerkblad, niet alleen inhoudelijk maar ook financieel gezien. Daar zijn we de Here dankbaar voor. Ook Deputaten Financieel Beheer hadden een positief bericht: naar het zich laat aanzien zullen zij de komende tijd een afbouwend quotum vragen, omdat de nodige reserves inmiddels voldoende zijn opgebouwd. Ook dat stemt ons dankbaar.

II - Binnenlandse betrekkingen

Nu we gesproken hebben over het werk van de synode aan de interne opbouw van de kerken, willen we aandacht geven aan de binnenlandse betrekkingen en daarna aan de buitenlandse betrekkingen. Het is de opdracht van de Here Christus, het hoofd van de kerk om ten allen tijde om te zien naar andere kerkgenootschappen die op hetzelfde fundament van Woord en belijdenis staan. Die opdracht geldt voor binnenlandse kerken, daarvoor hebben we als samenlevingsvorm de kerkorde, en voor buitenlandse kerken, daarvoor kennen wij de zusterkerkrelatie.

Wat betreft het binnenland hebben wij correspondentie behandeld met drie kerken.

Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en Geref. Kerk te Kampen-Noord

Onze generale synode van Emmen had een uitgebreid beargumenteerde brief gezonden aan de GKv met een vriendelijk appel om terug te komen van hun verkeerde wegen. De antwoordbrief die wij daarop van de synode te Harderwijk 2011 hebben ontvangen stelt ons zeer teleur. Het blijkt dat deze synode op geen van de aangevoerde zaken heeft willen ingaan. Zij omschreven onze appelbrief als een teken van afwijzing. Dit stemt ons zeer verdrietig. We hebben dit in een wat kortere brief aan hun adres kenbaar gemaakt en hen alsnog aangespoord op de inhoud van de brief van GS Emmen in te gaan.

Ook is er als vervolg van een bestaande correspondentie nog een brief uitgegaan naar de Gereformeerde kerk te Kampen-Noord (Ichthus). Daarin is nogmaals een beroep op hen gedaan, dit keer door hen ook te wijzen op het deelhebben aan independentisme en het tolereren van dwaalleer.

Het verzoek was om daar toch van terug te komen om zo weer contact mogelijk te maken. Helaas is daar negatief op gereageerd. Men achtte in Kampen verdere correspondentie niet meer zinvol.

Gereformeerde Kerk (dolerend) te Dalfsen

Maar zoals gezegd de meeste tijd en energie is besteed aan het contact met de Gereformeerde Kerk (dolerend) te Dalfsen. U hebt onlangs in De Bazuin een samenvatting kunnen lezen van de correspondentie met de kerkenraad van Dalfsen (Jg. 6, no. 32). Zoals u weet stamt het officiële contact met deze gemeente uit de tijd van de synode van Emmen 2009-2010. Door deze synode was een uitnodigende brief aan Dalfsen verzonden met het verzoek om naast hun vrijmaking van 2010 ook die van 2003 als het werk van de Here te willen zien en zich zo met ons te verenigen.

Enige tijd na verzenden ervan was weer contact met onze Deputaten Adresvoering / Contact Overheid / Binnenlandse Betrekkingen geweest. Dat vond plaats nadat in Dalfsen een deel van de gemeente zich had onttrokken richting het voorlopig kerkverband. In de toen gevoerde gesprekken was door de deputaten opnieuw gepleit voor kerkelijke vereniging. Maar Dalfsen had moeite om de stap te maken van eenwording met ons kerkverband als een volledig samenleven naar de kerkorde.

Zij kwam met een voorstel om hiervoor een tussenstap te maken, door hen ook wel aanlooproute genoemd. Dat voorstel hield in een vorm van een zusterkerkrelatie zoals we die kennen in art. 47 KO t.a.v. een buitenlandse zusterkerk. Als reden hiervoor werden interne belemmeringen m.b.t. klimaatverschil aangegeven. Ook bij de laatste bespreking met de synodecommissie in juli 2012, zei de kerkenraad van Dalfsen dat men bij vereniging met De Gereformeerde Kerken interne risico’s loopt.

De synode heeft eind maart 2012 besloten het voorstel van Dalfsen niet aan te nemen, maar in plaats daarvan de hartelijke intentie uit te spreken om met alle inzet van beide partijen de belemmeringen weg te nemen om binnen één jaar volledig te kunnen verenigen.

Het verzoek van de synode aan Dalfsen was om van zijn kant deze zelfde intentie uit te willen spreken. De kerkenraad heeft in zijn laatste brieven laten weten dat hij zich over de voorstellen tot vereniging nog moet beraden in samenspraak met de gemeente.

De laatste brief die de synode aan Dalfsen wil zenden, is op de ochtend van de slotvergadering vastgesteld, en bevat aan het slot de volgende passage:

In dit verband brengen we nogmaals gaarne ons verzoek aan u onder uw aandacht om samen uit te spreken het hartelijke voornemen te hebben om binnen de periode van één jaar over te gaan tot volledige kerkelijke eenheid in een samenleving op basis van de Gereformeerde kerkorde, en dat u en wij na deze gezamenlijke uitspraak alles in het werk zullen stellen dat in deze periode alle belemmeringen tot deze kerkelijke eenheid zo snel mogelijk weggenomen zijn (ons besluit 3, genomen op 31 maart en u toegezonden op 5 april).

Broeders, wat zou het een zegen van de HERE zijn als u met de hele gemeente zou komen tot vereniging met onze kerken. Het is onze bede, hoop en verlangen dat u ons verzoek accepteert om zo spoedig mogelijk te komen tot kerkelijke eenheid. Wij hopen dat u van uw kant ook begrijpt dat het ons teleurstelt dat wij nog geen reactie van u hebben ontvangen. Zie dit laatste niet als een verwijt maar als een uiting van ons verlangen om samen als één lichaam de Here te dienen.

Wij, de Generale Synode, nodigen u daarom uit om alsnog op ons verzoek in te gaan. Want De Gereformeerde Kerken in Nederland willen al wat mogelijk is doen om de eenheid te bereiken met hen die één behoren te zijn (art. 27 en 28 NGB).

We hopen en bidden dat Dalfsen de geloofskracht en -moed mag ontvangen om in te gaan op deze uitnodiging. Laten we ons gebed daarover ook in de plaatselijke kerken vermenigvuldigen.

III - Buitenlandse contacten

Als laatste nog iets over onze buitenlandse contacten. Dat spitst zich met name toe op Canada en Australië.

Liberated Reformed Church of Abbotsford

Allereerst Canada wat betreft onze goede banden met onze zusterkerk, de LRC te Abbotsford. Direct volgend op GS Emmen zijn er inmiddels door mij drie bezoeken gebracht om in de gemeente aldaar te preken en de sacramenten te bedienen. Daarbij werd wederzijds op hartelijke wijze de band van het geloof ervaren.

Er is nog nadere correspondentie gaande met betrekking tot het invullen van het toezicht op elkaar, en het bieden van een beroepsinstantie voor deze Canadese zusterkerk. Tijdens de synode mochten we ook meeleven ervaren van Abbotsford.

Canadian Reformed Churches

Met betrekking tot het kerkverband van de CanRC te Canada is besloten om de Deputaten Betrekkingen Buitenlandse Kerken te instrueren dat zij in de contacten die er nog zijn met deze kerken ook de oorzaken van de vrijmaking te Abbotsford onder de aandacht brengen. Deze oorzaken betreffen kerkbrede ontwikkelingen binnen de Canadese kerken op het gebied van allerlei kerkrelaties met andere kerken in Noord Amerika waarbij avondmaal en kansel zijn opengesteld, met het voortbestaan van uiteenlopende opvattingen die o.a. betreffen de leer over de kerk, het verbond en de binding aan de belijdenis. In een recente ontmoeting van Deputaten BBK met de deputaten van de Canadese kerken is dit al enigszins aan de orde gebracht. Hiervan zal rapportage plaatsvinden op de Canadese synode van 2013.

Free Reformed Churches of Australia

Twee deputaten BBK hebben op de synodezitting van 30 september 2012 verslag gedaan van hun recente bezoek aan de synode van Armadale te Australië. Het positieve nieuws was dat in Australië er inmiddels beter inzicht is ontstaan in de ontwikkelingen binnen de GKv. Zij willen de GKv daar nu echt ernstig op aanspreken. Het is belangrijk dat onze deputaten daar in de komende tijd zo mogelijk verdere ondersteuning in bieden. Teleurstellend blijft dat deze kerken ons niet of nog niet hebben erkend. Eén reden die daarbij voor het eerst wordt genoemd, is onze relatie met onze zusterkerk te Abbotsford in Canada. Dat heeft naar onze mening te maken met de hechte banden tussen de Australische en de Canadase kerken.

Besloten is om contact met de Australische kerken te blijven onderhouden, vanwege de geconstateerde ontwikkelingen ten goede m.b.t. de GKv. We zullen daarbij ook voorlichting geven over de achtergonden van de vrijmaking van de LRC Abbotsford van de Canadese kerken.

Verder is er ook contact geweest met een afvaardiging van Zuid-Afrikaanse kerken, de VGKSA.

Ook dit zal een vervolg krijgen, naast correspondentie met nog meerdere buitenlandse kerken.

Slot

Alles overziende kunnen we concluderen dat er een breed spectrum van belangrijke zaken is afgehandeld op deze synode. Dat betrof de interne opbouw van de kerken, waar nu een zekere stabilisatie is bereikt wat betreft de voeding van de kerken, nl. de doorgaande prediking van het Woord van God, en de opleiding daarvoor. Ook stabilisatie wat betreft het verband van de kerken, nl. de bindende synode-uitspraken uit het verleden. Verder zijn er voortgaande pogingen tot meer binnenlandse en buitenlandse betrekkingen.

We hopen en bidden dat wat besloten is bevorderlijk mag zijn niet alleen voor de opbouw maar ook voor de eenheid van de kerken.

U zult het straks in de Acta, die hopelijk rond de jaarwisseling zullen verschijnen, nog eens rustig na kunnen lezen.

Moge de Here voor de verdere ontvangst, uitwerking en verwerking ervan zijn onmisbare zegen schenken.

We zongen zojuist van Psalm 36 : 2 over onze rijke zegeningen van de Here.

Wie bij u woont, HEER, heeft het goed.

U laaft hem met uw overvloed:

Een stroom van louter vreugden.

Wij hopen dat deze vreugde voor alle plaatselijke gemeenten zo mag worden ervaren.

We hopen dat dit voor u ook als zegeningen binnen het kerkverband mag worden gezien. En dat door de contacten met anderen meerderen met ons zullen mogen delen in die vreugde.

Voordat ik mijn toespraak beëindig, wil ik van de gelegenheid gebruik maken mijn persoonlijke dank aan de afgevaardigden, de adviseur en het moderamen uit te spreken voor de genoten samenwerking in het afgelopen jaar. Het heeft mij bijzonder goed gedaan om ook als het wel eens moeilijk was, steeds eensgezindheid in het geloof te mogen ervaren.

Hiertoe beperk ik mijn dankwoorden, want de assessor krijgt daar straks nog het woord voor.

Ik dank u voor uw aandacht.

* Toespraak van de synodepreses op de slotvergadering van de generale synode te Hasselt, 13 oktober 2012.